Yege Dazaga ŋa – Page 7 – Dazaga dina yendaa!

26/09/201926/09/2019

Cozi cudiŋa 3

Sagahana 1800 ye di saga cikaa duro, amma guru barkadaa yindigaa, gûro irdu busu. Niĩ hundu hûi gisidu. Mara agara giituũde, wona ba jeyindu. Îyi cendu. Aka bekinna giitu ûũgu: eka ta duro borka na cikii, lômuna na cikii, zêituna cikii. Zêituna Gûro di yercindaa mea hundaa di imbi dirtu. Ciidi Teda Gûro-a cirridi busuũ hunoo, yuna êska ada irdea jeyundude bêi.
Sagahan tigisii ginna, amma Gûro îmbi irdig. Îmbi mere woki ôwura aguzuu. Wôki ammaa ginna captindiηa: harruwaa na lawa hakindig; dîziraa na niĩ irdig; wôki ai de duro amma mundaa ginna yege yîsig; šara na gortig; cau jilla, yuna tigisidigaa mundu.
Îmbi tugusoo, awa ba dûtig; adia na doona gôyindig. Doona ta guru suru tedig. Azaa na kîdi nakig. Amma di doona cendig. Hîmi ye, naηara ye na dûtig. Noko awa bennoo, amma addaa, kûrra tallaa daha hôri ye, bobol ye, horko… ginna dûtig. Dugusu tugusoo iηaa êriša citig.
Gûro, îmbi tugusoo, owonu na bêi, kîri na bêi, ôwuri cuwu kugoo bîi dûski turtu. Ôwuri yêski kugoo, têska huna yaûuge, mere na jenne addi !
Awulai tugusoo, ammaa asalaa hunda sarcindu, tîmma hunda yûrumba ûũgug. Tîmma gabcindaa duwi ûũgug. Duwa hunda ere di lurcindu hûtu tirtig. Noko arrakinduũ ginna saga irdu tîmma hundaa gapcindaa gôyindig. Tîmma hundaa aũ wûyinigide bêi! Gûro duro duwi tigirtinni: te eb bu.
Agu aũ ginna sêdercinig. Ammaa nîayindig. Aũ ginna ginna dooga hunã kôi cikiĩ tedig. Gûro na bûgayinig. Niĩ dûngudiĩ yerci dawi tigisig. Te kege di ôwura îsii ginna buzig. Owona huna ûuge, kûrra huna ñiñirke, turka hunã dugusu tugusoo, noko zigir tiganoo, wuda captundu ôluyindig.
Amma awulai Gûro duro busugaa, ta amma kuba êriša arrakindinna ye, amma turona êreza dîdinna ye bes. Mara na tigisinni cikiĩ hunoo, aũ wonu daha orro nawu buzugide bêi. Amma kubaa hatigi: «busau ai tirta irdenneã, aman danni» yindig.
Ciidi, amma êriša doga jeyindida, wura dînaa hakindida, wonu duro arahãu cii wunda, turona cikii. Amma ta na saga busig. Amma kudaa saga îmbi tigisinne di irdenni. Tîmmi door tugusoo, iηaa guru irdig.
Wôki kudiĩ ginna, Harruwaa mara bursu busig. Labara na hakindinni. Bugeã ginna aũ irigide na bêi, tedigide na bêi.

25/09/201925/09/2019

Ina oŋko gini tigisiraa

Oŋko gini amma dazagaraa ginna muntu ši. Mura ginna fara ru yîge turon daa fayintig. Unnu ammaa ginna tûrtii tiginisir ni naana yîge hun daa fayi. Te mire înnii gisig? Ammaa mura muntu tigisiru jilan nu. Ciiru unnu ammaa ginna šiša ru cikuu jilan nu, au gûrii guru ŋa hanayinne tigisu. Amma oŋko gini faru cikaa êriša na fara ru geyintig, girsi na fara ru tûrtug. Oŋko gini aba taŋuu na Nijer lau cii, anuu buzu ni saga Car irri. Te ru bara amma Terituronne-a ye Kalii-a ye ginna Sigiraŋa daa ciki ru aba taŋuu irri.

Te ru bara saga Libiya teru ni saga irri. Owoni saga dô goyi ni ma kôi tra suru huma «Ege» intigire cii. Tinta ginna kii zukur ni dûrtu, kôi te ru aba taŋuu dô na dîi orkaa na dîi. Sagasuna te mire aba taŋuu-i taŋu ru sogompu duro goji jutiganig. Te ru bara ŋila 19 gor ma Ege duro duusu ni te ru bara bênne tigisure tinta saga ji tirdu. Kôi ai «Ege» intigaa buru cussu yîi kee numa ru lônum goniŋ. Owonni kôi te mire dô-i buru daku ni amma na daku. Te mire yîi huma galu jilan nu.

Amma dazagara oŋko gini cikaa doona na goyintig. Êrifa na citig, naŋara na wapug. Ciiru ina ta keesitir. Taa ginna înni keene ru saga haŋkirig? Še ina ntraa kubaa ginna fûturdi, ini ara fûturoo taara cêntirigi.

Au ruyima Yîsip Ger Issa.

19/09/201918/09/2019

Cozi cudiŋa 2

Gûro, yindiηa kôya zida gûgoi ai Cad ηa hûugeã duro cikaa tira. Dînaa mere ejeb hunoo, bî njordu ai kegeã duro îyi galige girtuuηa! Kôi ai mere, hurau huũge duro illi zidu ciĩ, jene tira ši da? Busau yir daha tîmmi yerciniηa na Gûro. Bî wûnigi duro mari wôu yalke ciĩ na Gûro!
Gidedi kugoo, ammaa Gûro îmbi tugusoo gona di kirdigi. Kôi lau di kirdiηa ginna, amma wori ye, nduronu ye, êgi ye, warkagai ye ginna dude. Mere kugoo, yuna guru amma ôrduha talakindigaa hatigi : «Îyi korto nakirigi, kîzei goni ηa di yîdu, îzei cohi ηa di yuwi…» yindigaa ginna wasaga barayinni.
Aũ Gûro duduũ, êniri ziduũ saã cemma, orro di tuηosig : «Kîzei ye galau ye êgi ye wori ye ginna di kanuruũ bodu!» yinig. Amma nimeã, cige hundidiηa daha kirdoo, Gûro di doona cendig: «Gûro! Gûro manna! Aniša êdiĩ! Kûrroa talluũ! Busau huma sa hôšiĩ! Amma hunã kiša hôšiĩ! … Njusa numaa têundu!» yindig. Te kege di, Gûro mara di kuudi tîri di wou gide baradida, cigeã di hôli cendig.
Teda gûro-a dêdi tîmma ûũgu hûtiηa hunoo, mara tîmmaa di haĩ yindinni. Tîmmidea hatigi : «Busau naana ginna tîmmi jooze hun cii : tîmmi marcanou kugoo erekugu jooze; bûrunnou kugoo busau kalku jooze; kôidou lau kôi kûri tîri» yindig.
Kôu tunumoo na tîmmi yercinig. Ciidi, mea kôu waa, tîmmi ayaã waa yutu šiša. Têu jinni, ammaa keheda ûũgug. Tîmmi tara-i guru daha keheda kîdirii di munda tehetig. Tîmmaa keheda ammaa dogu di giitu ûũgu. Mara hatigu: «Tîmmi gali di yerciniηa yuna cûu barayinig: busau tîri ye kehedu bu ye ginna barayinig.» Cozaa hatigi: «Kehedu tai di gonum guduum tunumoo, berke tîmma tai di goniiga njenig. Agir di guduum tunumoo, berke agir nduruza njenig. Ai di gonum guduum tunumoo, mea hedigaa di goni zuwĩ» yindig.
Tîmmi mere eke ηila kadira ginna mea hedii buzug, ciidi, Tidaa mere di êrezi biride ηa di dîdinni. Aηgal te yunu aũ hulanu tira hadde êdeu ηa duro cii: «Noko aĩ aya ginna de dinade tira agir di gôyindu dîdii, iña nuroo, elei cîdde yundu duzurũ; kubu huma aĩ tinda ginna di dinadeã ledii duzurũ; noko tinda duro kidaa cûu kûidundu tîrdedii duzurũ; šara huma yariĩ ηa di tugortu ni ηunu huma tuwi duzurũ, tani tîmmi tunurdi!» nir.
Cii di, amma hatigi: «Tîmmi hûi yurusu êgi-u bêyi!» yindigi. Te kege di tîmma ûũgu hûtu tirtigi. Îmbi tugusoo, saga urdu gortigi.

17/09/201918/09/2019

Dazaga Gagaltu

Dazaga do Cad ye Ŋîgi ye Zala ye Sûdan ye ginna duro ciki. Niyã tuzoo.

Mara kôi aman cii. Aman ni konje dîi.

Ogoni kiša ye fara ye dîdi.

Dazagara do bîri nošin cii mara do aŋ ôgoze koo tîri.

Kalli koo tîri, zundu dakinni.

Dazagare eeb turon jilla ru nima ye amma na ye ginna furugi. Noši dîdinni.

Dazagara ôgoza ni, kalla ni, soburda ni, amana ni.

Aŋ koo «tussure nasu» indig. Noši ru kuruwa boru eebi ru nasu boru.

Mîra mundu fatinni. Aŋ zundu namoo, aŋ tîruu mere na buzugi.

Aŋ añi koo karam tai. Eeb ye kalaŋ ye ginna karame ru kasar duro kanciŋ.

Alla-i cussu ru foginde.

Tan: Mardazi.

29/05/201929/05/2019

Tiliši nturuu kimire nturuu

Au ruyima: Wasai Biran Isa

Tiliši nturuu, kimire nturuu	Notre langue, notre richesse
Dazaga mire tiliši nturu kiyai ni buru cusu.	Le Dazaga, notre langue est savoureuse et facile.
Mire buru rudinni, amma mînta-i hanayintig.	Elle est peu écrite, avec peu de locuteurs.
Taara môgura sopur curunoo gali.	C’est à nous de la préserver.
Tiliši amma-u gonturdoo gali.	A nous de la pratiquer.
«Ña?» niŋoo, tiliši nturu tinta.	Parce que notre langue nous sert à être nous-même.

Dazaga mire nii ginna duro bêyi.	Le Dazaga, langue de ma patrie,
Mire tiliši buru gali, ciiru amma muntu-i yêyintinni.	Est une belle langue en perte de vitesse.
Tee jilan nu šimpur ronturoo gali.	C’est pourqoui nous devons la chérir.

Tiliša kuraa muntu ciiru mire buru dakir.	Parmi toute les langues, c’est elle que nous aimons.
Dazaga tiliši tinta ŋa kimire.	Parce qu’elle est notre richesse.
Mire kincoo biri tîdirdi.	Sans elle, nous sommes sans identité.
«Ña?» niŋoo, tiliši nturu tinta.	Car, notre langue nous sert à être nous-même dans le concert des nations.