Êrifi Hamata dôwu ŋila
Aũ urriyima : Moussa Abdoulaye Mahamat
Yîm tira nii tira duro dôwu buru ŋila sûru huma « Hamata » yintigi re cii. Halagana niya môša ru cika ginna dugusu irridu šai nakigi. Dugusu ginna niima dôomtire, dôwa ye kaliya niya kura-a ginna duro ciki. Awa hunta ni mukugi doona hunta ni goyintigi. Niima, amma ginna-i harayintigi re tigisu. Dôwa ginna duro dôwu Hamata kirigi re bêi. Niŋila huma diru wasaa ginna danni. Ciiru, Hamata mere dôwi ni turon ni, aya huma mere hunoo yal kuri danni. Ciiru, Hamata abba huma arii kuri na dîi. Arii te mere yala buru dîi. Yala taa duro dôwa aguzuu dîi, ciiru dôwa taa ginna foŋuŋoo na niŋila huntu Hamata ŋa gor kirenni.
Halagana ginna ñaa na owor huma ru Hamata hunnoo dôwa kura ŋa dutunni. Agu, dôwa niima cikoo, dôwa niya moša cikoo ginna ini te ŋa dau wawu re. Ini gisirigaa ginna harayintinni. Kôi te ru, halagan duruma ginna tira tira ru daginni. Ñaa na ginna hundu « pimke » hawastire ru cii. Niima duro, ini dôwu ru cire ginna, kîndilii cidde Hamata ŋa dutugaa dakinni.
Agu, Hamata niŋila huma-i mêri buu gurti cen, dôwa diriwa huna mura na kîndilii cidde. Agu, ariya niima ginna-i fatigi re « Hamata nii ai duro ciyoo dôwa ntura añaa hakintinni, niima duro amma ginna-i fatii ciki » yintu. Dôwa ginna daa deku ni fatigi re : « Hamata ŋa ini tira kisitir na niima ru funtar » yintu. Agu, dôwa niima ginna foktuntu, kôi arii aci tira ŋa tûrtu, rayintu, dura cintu, acuu-i mura ru farigi re : « Caana bu geyintu na dîna na ginna kûkultu na campu, yim te tigisoo, halagana ginna irridigi, loko irridoo, mura ginna Hamata kulo busugi » yi.
Acuu-i farigi re woki te tigisoo : « Hamata buzoo šen sopum yercinni, maaši kuri ni yentimmi, ini yentiŋa kôlu galu hunnoo ini kuri ginna yentu wunni » yi. Woki awa naku dôomcima ru, agu Hamata gitu awa duro dintu, Hamata awa duro kôlu galu ŋa ye awa ye kii giyipcima ru … Agu, kišuu kûkuciŋoo, tirii burayi, dôwa mêri acuu-i faruu daa ciki, kege watu ! Hamata daginne ru, « Bûuut » owon dûru ! Kôi te duro, dôwu ŋila te hayila-i dîi ni, kôi ciiŋa duro listin buzu, gûro kôi huma duro yercinne tigisu.
Agu, lûlu ni niima dintu, Hamata aya huma bazu irri, kôi te daa yege dommu cen. Mafur ginna maaši gurtoo re, ini farigaa : « Hamata, Hamata salamaleku. Hamata maru salamaleku. Maru aya rôu salamaleku » yiŋoo re, Hamata yegaa cîi huma lanci re maašu goyinigi. Ai kege busu gisu dôwu huma ru maaši cenigi.
Yim tira šidanii bazuu re, aya huma irrenne ru kûi, šidama sudur aya huma ŋa goyi ni irri, farigi re « Hamata, Hamata salamaleku. Hamata maru salamaleku. Maru aya rôu salamaleku » yiŋoo re, Hamata wuninni aya huma yi cii yegaa lanci. Kôi yegaa lancima ru šidama-i Hamata ŋa goyi girci.
Aya huma irroo yegaa lantire, Hamata ni duro bêi. Cûki rayiŋoo diga šidama duruu re, kôi te digi goyinoo, šidama dôwuma ŋa wu sura huna cûncui bîyecenna aya sîge diga duro cii sura makiŋi.
Sura taa ginna goyi kunusu duro dowu korciŋa ru
tini duro dowu kîri fîi nawu.
Belke tira yerciŋoo dôwu huma Hamata nuŋu ŋa ru na ŋila kîruu daa mere-u kulo buzu cii ru haki.
Hamata aya buru lerci, kanai cîru, yerci wûluwulu dinnuŋa re, amma niima ginna carku irridu, irridoo Hamata nuŋu ŋa ru na ŋila buzu cii. Amma ginna-i wošintu, aũ tira tira ru rayinigi fatigi re : « Ai mere jînni rôu ye au
jire-u » yintigi. Saa ru dutugi ru ŋayinti beki.
Te kege tigisu re agu, arii cii re ginna owoni nuŋu ru na kîndilii dîi. Ini gisiga ginna harayintinni. Agu, Hamata aya huma meree huma na kîndiltin ni dôwa hunaa aguzuu dîiŋa ginna ŋa wosa ru goyi kunusu duro dowu ni, korra mûki ru korci. Sura hunta êzer tira daa tûyi ni, kîri fîi dînoo… Belke yerci ni, dôwu ni, turon ni, ginasu ni, saa wôlu ni, êjel ni kulo buzu cii ru haki. Aya cûki daa rayinoo, ini mere-i harayiŋa ši, kôntu tugortu ni auši, kôma daa miširayi.
Agu, kôi te duro dôwa aguzuwa ni bêki. Turon haki, hakiŋa ni êjel, te duro mere ni mîširayi niima kûi buzu.
Êrifi ai ini farigaa : Ini Allai ncema hardin, ini aũ-u daa kîndiltinni.
Amma kubba-i fatigi re « Kantama-i taya ncuuŋi » yintigi.
1. Êlifa Dazaga-a : Ginna di kuũ
Tani Jemena êski ru tîri.
Au ruyima: Arum Mamar Jîddi. Mire aga ru irri. Jemena êski ru duru. Ina êjiba daa ruyine.
Mêra mînta yêyiniroo dagir. Mêra ta mura nii ai Jemena daa yêyiniroo dagir.
Jemena mire nii buru buu ni buru tartire ni mire duro yega bura ŋala na ciki. Môfuna na ciki. Jemena mire duro ina gala na ciki zunta na ciki.
Tani Jemena tiriŋa ru ina buru šiša dudur. Tani buru ôjup kisir. Ina kiñila buru šiša Jemena duro ciki. Mota ye wôtira hunta buru muntu. Awini mota ye wôtira kiñila šiša buru ciki. Tani kôoli dudurde bêyi. Awini Jemena ina buru zunta ciki. Wîra na ciki, amma kura môrusa cîrigire na ciki. Awini mota huntaa ye wôtira huntaa ginna muntu jilan nu hatira. Nii mire gûwu huma na bu. Miškila hunaa na muntu. Awini nusu huma na buru bu.
Amma hunaa buru šiša. Amma gura na buru bizira. Kaya ŋala daa tiganti. Amma gura na fûs cušintigire ciki.
Mire nii bu jilan nu amma mîskina hunaa na buru muntu. Mîšira hunaa na buru muntu.
Jemena mire nii gali. Ina buru šiša duro ciki. Awini dôwula kura šiša ru ridu ni duro yega dumpure dîri. Awini lokola na duro dumpure. Awini Jemena mire duro kara kiñila šiša buru dîi.
Jemena mire Car irri kûku hun. Jemena ŋili tigisoo duru buru duru. Ini tra tani buru ôjup dudur suru huma «pont!» Dazaga ru hananirdi ciiru…
Cozi cudiŋa 3
Sagahana 1800 ye di saga cikaa duro, amma guru barkadaa yindigaa, gûro irdu busu. Niĩ hundu hûi gisidu. Mara agara giituũde, wona ba jeyindu. Îyi cendu. Aka bekinna giitu ûũgu: eka ta duro borka na cikii, lômuna na cikii, zêituna cikii. Zêituna Gûro di yercindaa mea hundaa di imbi dirtu. Ciidi Teda Gûro-a cirridi busuũ hunoo, yuna êska ada irdea jeyundude bêi.
Sagahan tigisii ginna, amma Gûro îmbi irdig. Îmbi mere woki ôwura aguzuu. Wôki ammaa ginna captindiηa: harruwaa na lawa hakindig; dîziraa na niĩ irdig; wôki ai de duro amma mundaa ginna yege yîsig; šara na gortig; cau jilla, yuna tigisidigaa mundu.
Îmbi tugusoo, awa ba dûtig; adia na doona gôyindig. Doona ta guru suru tedig. Azaa na kîdi nakig. Amma di doona cendig. Hîmi ye, naηara ye na dûtig. Noko awa bennoo, amma addaa, kûrra tallaa daha hôri ye, bobol ye, horko… ginna dûtig. Dugusu tugusoo iηaa êriša citig.
Gûro, îmbi tugusoo, owonu na bêi, kîri na bêi, ôwuri cuwu kugoo bîi dûski turtu. Ôwuri yêski kugoo, têska huna yaûuge, mere na jenne addi !
Awulai tugusoo, ammaa asalaa hunda sarcindu, tîmma hunda yûrumba ûũgug. Tîmma gabcindaa duwi ûũgug. Duwa hunda ere di lurcindu hûtu tirtig. Noko arrakinduũ ginna saga irdu tîmma hundaa gapcindaa gôyindig. Tîmma hundaa aũ wûyinigide bêi! Gûro duro duwi tigirtinni: te eb bu.
Agu aũ ginna sêdercinig. Ammaa nîayindig. Aũ ginna ginna dooga hunã kôi cikiĩ tedig. Gûro na bûgayinig. Niĩ dûngudiĩ yerci dawi tigisig. Te kege di ôwura îsii ginna buzig. Owona huna ûuge, kûrra huna ñiñirke, turka hunã dugusu tugusoo, noko zigir tiganoo, wuda captundu ôluyindig.
Amma awulai Gûro duro busugaa, ta amma kuba êriša arrakindinna ye, amma turona êreza dîdinna ye bes. Mara na tigisinni cikiĩ hunoo, aũ wonu daha orro nawu buzugide bêi. Amma kubaa hatigi: «busau ai tirta irdenneã, aman danni» yindig.
Ciidi, amma êriša doga jeyindida, wura dînaa hakindida, wonu duro arahãu cii wunda, turona cikii. Amma ta na saga busig. Amma kudaa saga îmbi tigisinne di irdenni. Tîmmi door tugusoo, iηaa guru irdig.
Wôki kudiĩ ginna, Harruwaa mara bursu busig. Labara na hakindinni. Bugeã ginna aũ irigide na bêi, tedigide na bêi.
Ina oŋko gini tigisiraa
Oŋko gini amma dazagaraa ginna muntu ši. Mura ginna fara ru yîge turon daa fayintig. Unnu ammaa ginna tûrtii tiginisir ni naana yîge hun daa fayi. Te mire înnii gisig? Ammaa mura muntu tigisiru jilan nu. Ciiru unnu ammaa ginna šiša ru cikuu jilan nu, au gûrii guru ŋa hanayinne tigisu. Amma oŋko gini faru cikaa êriša na fara ru geyintig, girsi na fara ru tûrtug. Oŋko gini aba taŋuu na Nijer lau cii, anuu buzu ni saga Car irri. Te ru bara amma Terituronne-a ye Kalii-a ye ginna Sigiraŋa daa ciki ru aba taŋuu irri.
Te ru bara saga Libiya teru ni saga irri. Owoni saga dô goyi ni ma kôi tra suru huma «Ege» intigire cii. Tinta ginna kii zukur ni dûrtu, kôi te ru aba taŋuu dô na dîi orkaa na dîi. Sagasuna te mire aba taŋuu-i taŋu ru sogompu duro goji jutiganig. Te ru bara ŋila 19 gor ma Ege duro duusu ni te ru bara bênne tigisure tinta saga ji tirdu. Kôi ai «Ege» intigaa buru cussu yîi kee numa ru lônum goniŋ. Owonni kôi te mire dô-i buru daku ni amma na daku. Te mire yîi huma galu jilan nu.
Amma dazagara oŋko gini cikaa doona na goyintig. Êrifa na citig, naŋara na wapug. Ciiru ina ta keesitir. Taa ginna înni keene ru saga haŋkirig? Še ina ntraa kubaa ginna fûturdi, ini ara fûturoo taara cêntirigi.
Au ruyima Yîsip Ger Issa.
Wowo ye Ôkurei ye
Wowoa-i ôkurei ru dôu burayi. Ôkurei wowo ru farigire «Tinta ôkureya ini bidiriga ni bur bu awinni êrisa ntira bur durusa nere raŋimmi, te jillan nu uso dôu amma ŋa duro buran» yi. Ciiru wowoa-i farigire «Ini te ke intigire cee? Tani ini kisiriŋa ginna raŋirig» yi. Ôkureyu te ke noo, «Gal» yi ni wowoa ru dôu cen. Ize tira okureya diga ye êfira hunta ye jaki ni sama duro unum zuku. Sama duro turutigi ru, wowoa: «Kuwak kuwak kuwak» yi ni cir. Ôkurei buwusa saga kalaptin ri ni diga huna jaki wowoa da goyi ni gîskei gurti nawu sowu. Te ru bara farigire «Saga nii numa kôi amma ŋa ciku uso, nuŋu êriša tinta raŋummi niredee» yi.
Concours Toubou 2019
Dates : Les Vendredis et Samedis du 11.1.2019 au 16.2.2019
Grand cérémonie 16/2/19
Centre al-mouna – toujours 15:45 – 17:30
Vendredi
11/1/19 Cours de grammaire 1
18/1/19 Cours de grammaire 3
25/1/19 Cours de grammaire 5
1/2/19 Petit concours dictée et lecture
8/2/19 Petite cérémonie
Samedi
12/1/19 Cours de grammaire 2
19/1/19 Cours de grammaire 4
26/1/19 Cours de grammaire 6
2/2/19 Préparation et rédaction
9/2/19 Grand Concours
Samedi le 16/2/19 – la grande cérémonie
Rémise de prix
Inscription:
Frais 2.000 cfa (1.000 cfa avec carte d’etudiante) à payer lors du premier cours au Centre al-Mouna
Tudaga: Mahamat Abdel Karim
68 74 64 86 / 93 18 34 74
Dazaga: Ahmat Guihini
62 05 49 76 / 99.38.12.01