Tirkiĩ ginasuũ

Dûski burru-u, bîĩ budi keege. Tirki ayaã, hôdiĩ êdinge di, eke tira hûi-ĩ di kôi sula dûdigide haki.

Sula hoo dûdu. Addiĩ buzuũ, sula tiraã kudaa yutu šiša gor ŋîši. ŋîšima budi dahu wawu.

Sulaa holtindiŋa garcinii cii. Berke tira sulaa tira tira di holtundu. Tirki ayaã lertide.

Ginna holtundu ciidi turonu bursu holtine bêi. O-o ! Addiyai ni ! Galiyai ni ! Tani aya înni kege ašideã ? Injii, suli mbôu ŋa nde yunu tugusu holtinaã înni ?

Tirki ayaã budi dahu mêde. Suli ai sagadeã wôki budi gôyi.

Ayaã halaktin, suliĩ di daha yûhu. Mara kudaa di tirkiĩ ai tîri. Holti huma wôki bu gôyi.

Berke tira, suliĩ holtuma, tirkiĩ ginasu gîrigiriši tugusu. Tirkiĩ ai dehiŋiã hunã tûrtu ši, bu, owoni ginasu. Mere iŋaa taŋa gaddaa yutu tûrta ši. Mere budi ginasu.

Tirki ayaã tuŋosu : « Yum tira iŋaa huna gaddea tûrtu tigisigi : » yinigi ciidi dugusaa curukui ginna tirkime ginasu di cii.

Dehiŋia hunã ye denirdeã hunaã ye ginna mere di sudomjindigi. Mere yutu awa ûũgunni. Tirkime budi oworde.

Inda ginasu ! Busau bôli ai di, yunu ginasu ai daha cii. Usu ! Dogu usu ! Inda budi ginnasu. Inda yutu awa mûkurdi, inda ginasu !

Mara ginna deleyindigide jilla, tirkiĩ ginasuũ budi oworde. Tirkiĩ ginasuũ saga hôdiĩ biri huma layinigide tedu. Aũ yidagude bêi, tani ginasu.

Tirkime bahunã di hûdu, êliniĩ duro tedigide barayi. Mere turonu êliniĩ duro tedu.

Doũsu na êdinge. Busama ginna šêgi nawude. Tirkime oworde, šêgii cîdu babarcinii cii. Haki yunu wugide hakinni.

Iŋaa tirka kudaa yutu hoktundu ciidi wayindu.

Yagabi kogoiya-u duro tedu. Ciidi, kuzugiã ka di kokoyindii cawu tedu.

Tirkiĩ kîdi tira yutu hoktundu. Kîdiĩ duduũ, mere na ndai bêdiyi. Tirkime ginasu gor di mere môgiri ŋayi : Kîdii na yuwunaã, tani budi ginasu.

Tirkime oworde di torowo êliniĩ ŋa gôyi. Toroweã da aũ buda ûũgide tira yunu hoktundu. Te di, amma kôi adii huma ye iŋaa hunã ye cikiĩ guduu.

Kôi te na, bôtu ciĩ haraga cenni. Agu yagabi ammaã ŋa sowu tedu.

Burrundaga êdinge. Illaa ginna ziyindu. Tirkiĩ ginasuũ unuu tiganide, îyi galige dudu. Mere kôi îyi cide kiriĩ jilla budi lerci.

Galigeã êdinge di, kohurol tîri tira îyiĩ cîi cii dudu. Koduhol tîriĩ di duduũ lerci. Mere aši nahide, dahu huma kaãnu gînji.

Dahu huma kaãnu gînjima, ndûrtu huma îyiĩ duro duduũ, êriyi. Mere ginasu ši. Mere kohurol ŋila.

Koma da dahu uũ, zaga dehiŋia hunã ye dehiŋidea hunã ye yutu tûrtu hunaã. Mere na kohurol, mara na tirka.

Mere kohurol tîri lercima di lapci. Mara hoda di lertida di busu. Tuzu.

Aũ Dazaga di hukuruŋa: Ahmat Saleh Bodoumi

Gagala : wurde daguru

Wurde mere nûŋu. Yaliya na daa zunimmi

Wurde ginna wurde ši

«Wurde» yintoo yaliya hunaa cusu ru giriniga

«Wurde»  yintoo tusu ye wuru ye duro yaliya hunaa cawu funnaa

Wurde kunno ru ciyoo na yaliya ntaa dȋli ru galantu

Kara hetu, amma duro mûku.

Aya galuu, mi numa šen galimmi, ai re nuba Alla-i ncennaa.

Aya galuu mi numa daa taguru, berke aceŋoo sîri num dȋi.

Abba galuu kȗ numa šimmuu tun.

Maša yaliya dȋli ru kurtu, yege numa amma ŋa ru ron.

Abba galuu, au kui re gali sigis, kaliya ye dôwiya ye ariima ye

Ginna nere daa cikii, ini mura ru cusu gis yen !

Ai re nûŋu num. Ai re nûŋu num.

Gagala: numbôli

Ini bôluu Alla laa buru birde.

Amma kui ni connire, kasar du ni cusu.

Ini bôluu Alla-i dagu, oro-i dagu, alja-i daku.

Ini gali ye bôli mura dûlla.

Gûuru ŋa kaši kôi kuri duro galci,

Kasar nturuu sarci ŋila gisu.

Kalla goyi dîi, gûuru ŋa sowu êdine renni.

Nere bôli hinoo buru zuntu, kôi yȋ ciŋa buran. Yȋ daa aja tai.

Numbôli yȋ re aya hun.

Tara yaliya bôliya. Tara yaliya bôliya.

Amma ebii niĩ di hedaa

Nĩya ada Darhur waa duro, Worimi kêriyinii cii di Kîdei yutu turrutu. Giddedi aũ eb bu gisuũ ginna, cawu niĩ sowugi. Amma ta kegaa mundaa ginna, Sûdan tirtigi. Tirtoo, duro hudakindigi. Amma hunã na cinihetidig. Mere amma cataa duro hasabtinig. Te kege di, gini amma eb gôyindaa munda ginna, ndogo hunduũ Sûdan.

Worimi mere ôwura tuzoo gor di niĩ sowude. Dînaã na kandama sowude. Kôi tiganiŋa di, Dazagade dude bêi. Turonu niya gimiraa ye, foraa ye, kôbušaa ye… duro tiganii cii. Kîdiĩ jelĩ ŋa di, kêriyinii ciĩ hunnoo, « Yunu kisiriŋa înni ? » yinne bêi. Nasugoo na, aya danni.

Noko Kîdei yutu turrutuũ, mere budi lerci. Aũ dazagade mere kege, ŋila munda ada ginna iši buzude duduũ kandamadin. Owor di : « Aũ kôi ai duro haki iziĩŋa dudummei ! » yi.

Kîdei mere unuũ di, Darhur irride. Adaga bî tê-u waa na gôyine. Ka hundaa na hikine. Aliga nimeã na ndumaska migine. Hêdege huma dahu saga cen kalayî, agirde tiganig. Kiši addi nawude. Kûsur jûba huma ŋa daha job mašaña ûwũŋa nok-ke. Bizide agir daha cii ciidi, ûrka hunã ai-ĩ dôa kîziriide-u waa di hunã bôla. « Aligiã bôliĩ, dî hiliyinni. », yindiŋa kege di, Kîdei, aũ yum tira dôa hiliyine tûrtu ši.

Kîdei mere undoo Worimi di dazaga di nûki cennoo, dazaga migine gor hanadinni. Kôi turrutu labara tuwitiŋa di, mara ginna ginna kišia hunã turci. Dêdi « Kilaha, Kilaha » yindiŋa, hunnoo, aũ kineci lau huma di « Inda ña ? » yinigide bêi. « Injii, înnii aũ dazagade ai kaadi (kôi ai di) gurti ? », owor di yundu.

Dînaa ciĩ ginna, amma dazagada cûu turrutu kilahadundoo, labara tuwitig. Ciidi ndurruti hundu ai duro nauši addi cii. « Iña? » numoo, Worimi hanayiniŋa kugoo, yuna cûu dazagade di kôi ai gurtidig. Tira huma na gire gôyine, te hunnoo zundu bu gîrki daha guduunne giside.

Niya amma kudaa di yunu tira “daŋai” yindigide cii. Aũ zunda gisuũ ginna duro dundu cîi jakindu sopug. Owoni, bî guru di aũ yunu gîrki daha cen kirenne gisoo, aũ te, kee hun ni nasig. Niya dazagada-a duro yuna ada bêki. Daŋai nda, kee hun ni nasiŋa nda, ada yuna dazagadaa ši.

Te kege jini, Worimi noko Kîdei di duduũ ginna, dahu huma di ŋîšinii cii : « Aũ dazagade ai niĩ huma sowu, amma huna ye, adaga ye, njika ye, kaaga ye ginna hûdu ai tûrtu tigisideã iña ? Aũ ai injii girede di ?… ».

Girede di « inda ña ? » tahatinne gor Worimi hanayinig. Iña numoo, giredeã « tani šen », yinigoo ammaa cîtig. Dazagada duro gire ndiriĩ ngisi jilla, aũ nasideã bahinã ginna giredeã di hanayindoo cîtig. Gire dirtoo, aũ ceyima suru kûliyinduũ de : « Šen ni gire tirtir ! Kehenu di kandir ! » yindig. Amma aũ môgiraa budi lercindig.

Kîdei mere na zaga Worimi dahu wawudeã kege di, dahu wawude. Noko Worimi yutu turrutuũ, dazaga di nûki ceniŋa na ginna mere nawuši danni. Girede hinne jilla niya ada duro mere di dazagade gor hanadunoo aya danni. « Adaga niĩ njiŋaã » yindigi, niya ada duro eba dazagada-a aũ aya dîide bêi. Te kege jini, aũ dazagade yutu turrutugoo dagu. Worimi mere Dazagade gor wasal jilla Kîdei mere di duduũ de dazagade gor hanayi. Tê-u jini nûki cen. Kôi ai duro aũ « ayĩ » yindoo, yuna layindigaa dazagadaa waa yutu šiša.

Niya ada duro, Kîdei yunu gusu ni, niĩ tuũsuũ cinihetiŋa hanayinni. Ŋila ada ciĩ ginna dugusa mundaa, buzu cii di haraš-šinig. Owor kizenii cen ñakinni.

« Injii adii taŋ, ai ginna buzu taŋudi garyinii ciyoo na ši ? » yinig.

Noko guru tugusoo « Hêi ! Ammaa dinaside yindig. Adii taŋ na huskide uũgug. Taŋ di cinihetidigide   hînnei ! » yinig. Wôki te, owor huma cusu di nawug.

Ciidi, « Aũ cûcu di ciĩ owor kizene ! » yindiŋa kege di, Kîdei ciĩ ginna wošawoša dewii cii. Ciĩ ginna owor kizenge huma njike adii huma ŋa. Mere njika nda, kînjiga nda, iska nda, hunã aya danni. Noko niĩ sowuma de kuruwã huma aya danni. « Aũ êski ai irrideã labara niĩ taŋuũ wa yenigoo koo ? » tuŋosuũ de, Kîdei hadigide nani :

Tani aũ suruzunu gonir, ebii niĩ di yidirde, yima de, labara hunã cen.

Kîdei mere noko addi ciĩ, amma nimeã ginna mêre-u daha orro naku dîdii. Mere aŋgal di na gali, gûyoo na girsu dîi, cawoo na suun dîi, êriši daha na ngîmidi dîi, yôa cusu jilla lawa-i na daku. Yuna amma adda gala dîdaa ginna dîi. Noko mere girau bogoljiĩ tugusuũ, dôwiã duro ŋilaã di ôrudin uũ. Borkomadu êski tigiside, êriši ganji teduũ, Burka lau. Kôya ta di, ôwura aguzuu gora buzu.

Burka duro ôroza hilidindinne jilla, yiĩ bêi. Buda hunã ginna tîmaa, tîya wekedaa, yîna njordaa, bursu. Buda ta buĩ hûdum, yiĩ yamoo, cusnjinig. Kîdei, mere noko êriši di irriĩ, êriši hun gadde jilla, yuna ada buĩ yiĩ yamoo, hunjinigide gor hanayinni.

Te kege di, irrii kûi, dî huma êgerdime cuu, yime durusu di njuk-ki cîi.

Aũ êriši di nuroo, înni di na ganum nûŋuda (ardaa, bigizaa) kilahaniigide jilla, hedege huma duru gôyi : « Amma ŋinasidaa ŋa nîgedi dahu tûkuli girig ? » yi. Hedegeã layinoo de zini tugusu. Dêšini tira tara-ayî gôyima de, yigeã gezeeyi. Torowaã daha šîi mu dunu tedii ciyoo de, kiši huma duro kišiga hunã sawuyindiŋa, šîĩ huma di bazig. Owoni tedii ciyoo de, kiši huma dîi. Kôi berrege tira daha cuši. Širciniĩ galabci. « Torowo êde-u daha širu berrege daha tatartideã nîgedi ôrrummurig ! » yiniŋa goruũ dowiã ginna, yigeã di gorukuda, daha urdu.

Kîdei yunu gisiŋa hanayinne tugusoo de, ma layi, ji layi, dêšiniĩ tara-ayi gôyi, širuũ daha tûmji, daha buzu.

Dôwiã hatigide:

Hei ! Ai Kîdei hînnei ! Wosu niri da ? Kilaha niriĩ na bodu. » yundu.

Kîdei, mere na mara di :

Kilaha ! yi.

Dowiã duro tenekerde huma na cii.

Hêi ! Kîdei oŋgo di, êriši di irriĩ kege di, yigeã tedii ciĩ na !

Dowiã yundu. Mara guru na hedegeã dîi, mara guru na dêšinii dîi.

Kîdei wadigide tîrdeii wanni, dowiã dêšinii kidekundu.

Wûu…! Yunu duduũ înni ? Yindiŋa kege di širuũ dutu.

Tuguũ burku-u, ŋahali ye, tîmi ye-u, nududu huma yîri lan. Dowiã di saga di kaliã nimeã na ginna, yigeã di gurukuda daha urdu.

Kîdei, kôi tê-u daha, nonoktin curuuma, tedii buzu. Garci kawili cendiŋa gîyuu de bêi.

Yum te di lau ai diĩ, saga kôi tira di niĩ tarii yinne bêi. Kêriyiniĩ de Sûdan irri. Duro buzu.

Worimi, labara Kîdei waa gîyuuma de, hadigi de nani:

Tani na aši ninasii niĩ di yîdirde ! yi.

Giddedi aũ adii uũŋa ginna niĩ bigize huma ŋa tedigi. Dazagada duro ba toopunne jilla, niĩ bigizeã  ŋa dogu cii. Amma niĩ tê-u waa di na, bugaã ginna, aguruma hanayinni. Aguruu kiroo dêdi buzinni. Yigeã di ôrozaa na îyi cenig. Ai hudakinoo na barayinig. Aa adda na madig. Tirihaa, êzaa na garig. Kêkera na jeyinig, tirkaa na tuyinig. Tedu ere na gurti aa di cenig. Owoni noko îmbi tugusoo, mere di, wonaa sopuũ de îmbi tirtig. Bugaã ginna, adii huma uũgu tirtuũ de, mere di turonu sopug.

Nime di cikoo na adii huma noko daguũ ginna dunni. Tîi huma yege erdeã ŋa di jeyindigi. Dugusu tugusoo, erdeã adime di uũma de, tîĩ gôyi yege aguru huma ŋa kulo kiroo, adime di cema de, hadigi:

Yege numa usu ! yinig.

Saga layinne di, bo huma zaptinig. Adime, bugaã ginna, tîĩ kôi te daha turutci sowu, hun ni cawu tedig. Aĩme kôi te daha, layiniĩ cii, berebereyi dîyoo na lugã hin. Hakinnoo na turonu yîsig.

Te kege di, Worimi yege-tînede cii di, bigiza hunã îmbi turtu. Duro ôwura aguzuu busu. Yum tira bî mogorob tigiside, ôroza guwalu tirkige giidoo, îmbidaa irdida di daha irri. Kôi irriŋa lau di, adii huma Dakide, wûni samgaa da, legedebe tira kûriyi, duro tîi jeyinii cii. Amma kudaa ginna addira dogu di, îmbidaa di labara wutii cikii.

Lau ai di layi, te layinoo de, mere irrii cide gor aũ ŋîšine bêi. Te kege gor hanayima de, bûrci legedebeã duro cakiyima de, adii huma dîi uũ taanu.

Mere šîã kiltide, adime:

Hêi ! Ai kisimmi, berke giri ninirig. Hêi ammaa yudutig. Hêi, eb di yendig ! yiniŋa ginna bazinni, šîĩ mîši-u kege.

Koĩ tê-u daha, ôbubur tira irriĩ de, legedebeme di tara-ayi gôyi.

Amma munda ada îmbida labara wutigaa ginna « Hêi ! legedebe duro wûni hudideã, ôbuburii gôyi. Hêi ! Wûni yercinig. » yunduũ de, carkii kirdoo dêdi Worimi haburtide!

Worimi kôi aŋgaltiniŋa di, ammaa ginna mere di kûriyindu cikii. Têla-adin, kôi tê-u daha curruuma Sûdan ni tuzu.

Kîdei hadigide nani :

Hei ! Inda na eb bu gonuma na. Adii taŋ yunu gusuũ hananimmi da ? yi.

Worimi ŋîši layima de :

Hei ! Inda “Kîdei torowa daha huši wamuŋa“ yindiŋa inda yêi? Aũ te unuũ di naside kisidirdeã na ! Inda nîri da? yi.

Worimi êski di dahu wawu. « Aũ ai giddedi, iŋa torowo daha buzugoo na ginna wura cendigide « Kîdei ŋa kisimmi ! » yindigi, owoni cegeni di dundude « Torowo daha huši wamuŋa, huši daha nanaa dudiŋa ! » yindiŋa ai gisu da? Injii, taŋ di înni yahatigi ? » Tuŋosu. 

Gagala : kȋregi niima ŋa

Nii taŋa daguru. Nii taŋa buru daguruu

Cad diziya ŋa. Cad tafu rǒzura

Nii taŋa daguruu. Nii taŋa buru daguruu

Ôoši tururi jiyoo nûsordi.

Nii taŋa daguruu. Nii taŋa buru daguruu

Ô nii abba taŋa ŋa. Ô nii aya taŋa ŋa.

Nii taŋa daguruu. Nii taŋa buru daguruu

Mere nii wurda taŋa ŋa. Mere nii kûncolda.

Kui teri numa duro kû tûrizi ru jii. Tere cûro numa jillan jii.

Alla-i gisoo tani jii. Alla-i gisoo tani jii.

Yarindinii tayinnoo, winediĩ ndûgudigi

Aũ urriyima : Ahmet Guihini Allatchi

Yarindinii tayinoo, winediĩ ndûgudigi

Aũ tira aya huma aci migizi aruu yutu Kûsu di hayi cii.
Mere kogoyo ye aski ye yurom (hadin) ye hur (fur) ye kîdi ye dîi.
Yum tira, udur hakima de êrši addiĩ jeyi.
Adir tigisuũ, dowiĩ môši tira kiri lompo (migiza ŋa) aciĩ ŋa walayi (wûni nawu) cen.
Kôi têdi, wûnii samgaã da kȗkuta cûu gȗdii cika kogoyo dudu.

Kogoyo caawui askiĩ ŋa kiri.

  • Inda : « Kûkuta cûu gûdii cikii, yerdu kînesa » yi.
  • Aski hadigi : « Ta înni kisir kînesirigi ? Hû gûde ! » yi.
  • Kogoyo hadigi : « Girsu adiĩ bêi, yerdu » yi.
  • Aski yîki buzu.

Kogoyo caawui yuroma (hadin) ŋa kiri.

  • Inda : « Kûkuta cûu gûdii cikii, yerdu kînesa » yi.
  • Yuroma hadigi : « Ta înni kisir kînesirigi ? Hû gûde ! » yi.
  • Kogoyo : « Girsu adiĩ bêi, yerdu » yi.
  • Yuroma mere di daha cûkki layima de : « Inda mere ŋôluhui ncîdigai cii balik » yi.

Kogoyo caawui huruũ (fur) ŋa kiri.

  • Inda : « Kûkuta cûu gûdii cikii, yerdu kînesa” yi.
  • Huruũ hadigi de : « Ta înni kisir kînesirigi ? Hû gûde ! » yi.
  • Kogoyo : « Girsu adiĩ bêi, yerdu » yi.
  • Hurũu hadigi : « Cûdo (hidime) tardoo iña illi ai burdaã ? » yi.

Kogoyo caawui kîdiĩ (kîri) ŋa kiri.

  • Inda : « Kûkuta cûu gûdii cikii, yerdu kînesa” yi.
  • Kîdiĩ hadigi : « Ta înni kisir kînesirigi ? Hû gûde !” yi.
  • kogoyo : « Girsu adiĩ bêi, yerdu » yi.
  • Kîdiĩ : « Hei ! Inda iña mêda tammi » yima de ôtu layi buzu.

Noko mara ginna cetuũ, kogoyo dahu huma keleyima de, « Wûni adiĩ di yîdime di boyinoo, ammaa ginna uwugi » yi.

Addi busoo de, kûkutaa lompaã daha tilinduũ de galcindu. Kôi têdi yegeã wûni yerci. Ammaa môšaa carkii kirdu wûni cîtu cii na aciĩ di lalayine.
Te kege tigisuũ aũ tira hadigi « Aũ wûnii wude kogoo aši kogoyo ŋa daha kamumoo sûru » yi.
Kumayindu kogoyã cîtu aši huma kiši aciĩ ŋa daha kapcindu.
Aski aũ naku « Yak ! Aciĩ iŋa huma ha irre » yindu. Aski cawui tedu saga irriĩ owor hartun nasu.
Aũ aya môgirii irriĩ, ammaa aya huma wošiĩ jilla captidaa di yurom (hadin) huma cîdu cen wudu. Ize tira tigisoo de aciĩ dahu sôwu (nasu). Agu kôi têdi hur (fur) huma sadaga di cîdu.
Kîdiĩ mere turonu sura (surca) yutu gapci.

Mêdi kogoyaã jire tigisu : « Wûni adiĩ di yîdime di boyinoo, ammaa ginna uwugi”.

Sagasun Gadafi curuu ŋa

Libiye duro amma cûu ciki. Aũ turoma suru huma « Toko » te na « Abdelziz » yintigi. Mura nii tira suru huma Gûtron yintigaa duro ciki. Toko ye Abdeziz ye mura amma wûra ni owoni duna buru dîri ni. Gûtron duro ciki, amma wirigi. Cûro kuri dîrinni. Ai re mura cûro ru goyinti re, cikuu ginna ru. Kôi mura duro cikuu mura harayintinni ru. Owoni Libiye lau onum ŋa mire duro amma kiñila šiša buru ciki. Owoni onum  duro asuu daŋoo no kûrei ru haŋiŋi. Toko mire aũ yowori ni buru durusu ni te ginna ru darab kee huma bîra galcinni. Abdelziz mire koremi ni buru awire ni ciiru mire zuntaa môguru-u.

Halil mire wêtir huma duro kortena dahaba-a mûu melci ni Gûtron du curuu ni Saba terii cii. Turowa mire buru zuntu ni owoni wûra na ginna Gûtron ye Saba ye kûi busugi. Halil mire wêtir huma kiyai kiyai ru cawii cii.Te jilan nu Toko ye lau huma ye kandamai goyi.

Gasu ni dahu rayintu. Ciiru halil mire wêtir huma tai duro « bom » nawu dîi. Te jillan nu addi addi ru cawii cii. Aũ tira-i kui jeŋoo : « Taara ginna fora ru yatirigi » yinii cii. Te kege ru wûraa carku kui Halil ŋa ru tusuru re Halili farigire : « Dêri nusunoo unnu re taara ginna kôi ai daa yatirigi » yi. Mura mêri ai basu ru addi ra aašintu. Owoni Halil-i farigire : « Ini aũ muŋoo amma gûduro danni ciina inuu ntisirigi re ŋa ru susu » yi. Te jillan nu amma kubba-i : « Kîri firi huma tamoo tûru danni ciina dahu huma yan da » yintigi.

Mana ye Môlofur ye turku ye kîri ye dêgil ye

Mana ye môlofur ye gise halaga dînaa, turku ye, kîri ye dêgil ye mura ara tuzoo bûru mana ŋa cî ciki. Cî kire naku. « Dîri fus fus » intii labar ginna dînei ru môlofur mulayi guru ni feñtii êdine tîke yi cii. « Te du cûro ntruu zuŋcine » yi. Te kîruu « Inta înni rayi num ? » yi. Kîri-i « Tani wôu wôu ru bara înni na kuiri rayi tardi » yi ! « Rayi ai sîri danni » yi. Turku ru « Inta, înni ayi num» yi. « Te ñaa hun caagi » yi. « Te ñaa hun nu cawoo tira cîrigire hee! » yi.

« Dêgil du inta înni rayi num ? » yi. « Teere yerdiroo ekaa daa tîgaa hunoo rayi kuiri au înni na tardi! » yi . Mana-i « Naara ginna nunukummi » yi. Sopu re irroo tani zaka netrigaa tani hanirigi. Yia môlofur irrii busu ciki firii mana ŋa da digi nawu goši ni. « Fus njkiru tir! » yi. Mana-i « Fus turutuŋi ru dûrtu! » yi. Mura mêra furosintii ciki. Môlofur wunei ru ege dirde ara tuzoo ginna sowu tirigire bêi. « Wunei ru ege dirde » ! Mana na môkoncine bû ru mana ŋa cî ciki. Firii mana ŋa na da digi goši nawu dîi. Môlofuru « Fus njki ru tir » yi. Mana-i « Fus turutuŋi ru dûrtugi » yi. Mana «Te kîri yeru irrig na irruu damara widenni-i turon. Yî kurtu na eber môlofur du mire wure yentir na futur cine mele ru kii yêyentir na, neere na kaagu sîgi ša ŋu kîruu widen yîdir kurturii yinii te ru re kaagu sîgi ka ŋa NJIKIRU TIR DE » yi. Mana na « Fus turutiŋi ru dûrutug »yi. Addira annu kumare kîri mire ina hawana talatayi ŋa ini gurtigire bêi. Turku ru yeru na orka kôi tama ru cikaa duro arii-i turon. Yî kurtu na futur cine hinnoo eber môlofur mire buru wure yi ru ŋoo kaagu sîgi ša ŋu yi orko yîdirii yi curuŋa re kaagu sîgi kûro hun ter. Dêgil ye môlofur ye mana ye ciki ru môlofur « Fus njiki ru tir » yi. Mana-i « Fus turutiŋi ru dûrutug » yi. Alla barka naagi buru anuu ŋini, ara anukuntinne ru re de ne hire. Dêgil « Inta yeru eke ai daa sagana ran » yi. « Inta biri yesku tirum taŋu ru kolo nuzu ncii ŋa ini burani ŋa ? » yi. Noo ran ina mura kôi tûrtu raa kuno daa nîyoo caŋiŋoo neere hani ŋa, dêgil suloktun ekaa jeji kûi buzu. Môlofur « Fus njiki ru tir » yi. Mana na « Fus turutiŋi ru dûrutugi!» yi. Addi ntiŋa re nuna bûru mana ŋa ĉi ciki. Mana-i « Ha ! Ridu ! » yi. Môlofuri-i « Koo ? » yi. Giguu kire kiŋa re Manaa bûru huma duro caki. Môlofuru bûru Mana ŋa lôloyinnii ini hakiŋire bêi. Dêgil du « Caŋu » yinii dêgiluu yi nuna caŋirigire tîre bêi ! » yi. « Taa » yinii, « Taa ridigire tûruture bêi» yi. Môlofur ŋa ekee ru mana-i cayayinne jilan nu halaga dînni.

Hal Dazagara ŋa

Aũ urriyima : Arum Mamar Arum

Hal mire ini tira amma kubba-i ini tira tisigiti tere amma saga ru rudaga fî kii gisitigaa suru huma « hal » yintigi. awinni hal mire ini mire kirigire bêi. awinni ñaana hal hun dîi ci ru hal Dazagara ŋa ye amma kura Car duro cika kii šiša. Hal mire înni geetu jeenti ? Hal mire înni ? Mêra wîli cika ginna zampur yentirigi.

Amma Car duro cika ye Nîjer duro cika ye Lîbie duro cika ginna hal huntu turon. Oŋko gini amma ginna fora ru ciki ni ina gisitigaa ginna turoni. Ina muntu ginna fotuntu geyintigi. awinni amma kuira ŋa kii šiša ina gura mura-i dîra, amma kuira hanayintu gisitinni. Hala Dazagara duro ina fôya ciki mire amma kira-i dîi, hal mûku ye, busuga ye hal yêyeyinta ye ginna amma kura kii šiša. Te mire na ? Ñaana hal hun dîi ŋa jilan nu na ina gisitiga na šiša. Hal amma Dazagara ŋa ini buru gali. Zaka galuu amma mura ginna kôi turon daa cikaa ginna hala huntaa turoni. awinni hala huntaa turoma jilan nu, mura ginna cussu ru ciki. awinni ini buru gali tura dazagara-i dîru kege amma kuira-i dînni. Ini înni te amma kura ŋa kii šiša dîru? Walla ini amma kura ŋa ru gali dîru înni ? Ôwolu ini Dazagara ini gali dîru au ôsurde hakintoo amma kuira ŋa kii buru šiša ni buru daku ni. awinni buru cussu ru azayitig ni, buru gali dîru. Au hayintinoo na dîllu kilayintigi ni cussu ru caagi dirtigi ni. Te jilan nu hal amma Dazagara ŋa amma kuira ŋa kii šiša niri jii. awinni hal ai kege amma dîna daa cika ginna-i hal ai kege dînni. Amma Dazagara mura ina subur cintigaa na buru muntu ni kôya duro na muntu. awinni amma daa dekire ni buru kui dutugi ni hala buru gala dîri. awinni mura ina gura buru cûro hetiga ciki. Jina ye ferege ye ginna amma kuira Car duro cikaa ru mura buru cûro hetigi.

Dazagara mura hala huntaa buru gala.