Doona šai-a bini gontirigi
Aũ urruyima : Êdiren Mamar Azai
Šai mire sîri huma înni ? Mire kunno ru irrigi ? Šai mire ini zuntu dîi walla danni ?
Šai mire kofordu ni gini huna ziri. Mire yaŋuro koo dau ncizantinni loncinni.
Šai mire Šîn nu irrigi, yege huma korton, fêri talakiŋ yî winni, kai huma markaba, nurru bûgura-u, nûŋu ôsurda-u, šarafa kaliya-u, anasa dowiya-u, kizen sura-u, gire goni sûnu-u, saga tînni Cad-u, aniši Nîjeria-u, ribbe Sûdan-u, kûsiri ru bîri. Meli bûreiyinni. Agiri turkon dîninni. Kîri cî dîninni. Maajiri fagarayini fagarayiŋoo na au ceŋire bêi. Aci ru yeniŋoo dôu nceŋi. Coozu ru yeniŋoo goni nceŋi. Garara taiya dîgi. Wîra nii gurugi. Wîni gurursa-u, kîncigi amma kuba-u. Izin anasa ŋa muiya-i daki šanafa-i dakinni.
Аmma Dazagara Kônum duro cikaa šai huntu berke na nakigi, tuwai na nakigi, dîski na nakigi. Kôi guru du amma yêyeintigiro koo yêye huntaa cussa koo no na nakigi. Αmma kônum-a mura asar huma ru ašintinni ayi dirtigi, jôluptu huma ru aya dinni gona citigi, bizi huma ru aya dînni šaala ru goiyintigi. Šai mire tîna huna dîi : Barana cûu bûgura daa gaña sanada, fuñala wussu, sêgi, tagaa ala-a, sukur dau êskir caare kee, bire lafade kee kûsur huma daa suru « kûsiri » ŋa rude kolo taŋoo êski ru bara šai tigisigi.
Aŋkal taŋu ru koo šai mire ini buru gali, uŋko gini amma nturaa Dazagara cîrire unnu taara-i na yîdirii jiki. Šai mire ini zuntu kôolu ru danni. Amma Dazagara-i cîrigi ni daa doona goyintigi ni daa zamana dûtigi ni.
Mire Kônum lau magira duro koo tîna duro šai tammoo tigisinni. Inta au ôsurde haŋuŋoo šai namme kogo amma-i ini tira ncifatigi « Ami ai ami ŋirin » intigi. Inta goni daa kôi tira êriši kisiŋoo sukur gonum nterigi, inta nii nteri caŋuŋoo gone koo amma-i sukur ye yî ye ncentinni, maaši ye wîni ye ncentigi. Šai mire ini buru ampare, amma diziya ntiraa diziya hunta na cîrigi. Unnu taara-i yîdirii jiki owinni yala ntiraa yala hunta-i na cîrigi. Šai mire arii foriyeniŋiroo na šai kuruŋ. Cad mire ônum huma ye yala huma ye kûkui huma ye ginna hala šai cîrigaa šiša. Ña šiša?
Ônum huma duro amma Dazagara cikaa šai huntuu gaz ru nakigi, dirtoo termûs duro dokugi.
Amma Cad kûkui huma duro cikaa šai huntuu tagaa raa na nakigi gaz daa na nakigi; mura šai buru daku ni ši centigi ni.
Amma Cad lau yala ŋa duro cikaa baran suntuu wîna dirtinni, kôi mura captiraa ginna ru nakigi. Owinni suntuu tagaa bussu raa nakigi. Yim guru tigisoo šai yii-u na nakigi, owinni aka bêkinnoo furca dôa ru nakigi. Cad lau yala ŋa duro amma cikaa šai ru buru ši centigi. Owinni tuzoo kasuguu ru goni walla door walla jasirere gurtirigi. Owinni yim gurtirigaa šaala ru gurtirigi. Te jilan nu amma-i « Šai fuñal turon ŋa kôi šai bênne raa, ai ru gali » intigi. Te mire « Ña » nuŋoo šai fuñal turon nu gonuŋoo dau kôlu ru ncizantinni ni, looncinni ni, cûro niŋiro koo zalicinni.
E ye Ê ye duro, na urrunirigi?
Korona
JIRE NDAHARI
Aũ urruyima Koki Kêllei
Woki tira arru šêgeli tira ye zigir tira ye êniri duro fuktundu.
Zigiruu arru ru hadigire : “Yuna aguzuu jira taharumoo nusorugi” yi .
Agu kôi te ru, arru hadigi :
1) Tani ndoo inda deku fukdundug gor haranirigoo turowo ai gonirdi.
2) Inda balik wude ši. Undo wude kogo mêda ara ginna hidinimmi .
3) Unnu tusom saga deroo hanna kura bo cika ru haroo ŋayidinni .
Agu kôi te ru, zigiruu buru gaazu mere arru ru sowu teru.
Mêdi ai suru huma : jire ndahari buru gali.
Juha ye Waja ye
Au ruyima: Mahamat Ibrahim
Êrifi a Juha ye Waja ye
Berke ru Juha šagaltin ni gilen goji ni yega huma ciri huma ginna šîyĩg.
Moši huma fariga «Juha, a gilen a ginna gii înni geyinii ñii?» iji.
«Yegaa nduru cî raa šîndirore, waja erdiga ginna dogu turtug. Gilen šîninore waja ginna bokiŋa ru cii» faru.
«Aa, te unnu waja kôoli cikee?» iji.
«Aa teere ni. Gilenma teere hirime huma geeji» iji.
Tani Jemena êski ru tîri.
Au ruyima: Arum Mamar Jîddi. Mire aga ru irri. Jemena êski ru duru. Ina êjiba daa ruyine.
Mêra mînta yêyiniroo dagir. Mêra ta mura nii ai Jemena daa yêyiniroo dagir.
Jemena mire nii buru buu ni buru tartire ni mire duro yega bura ŋala na ciki. Môfuna na ciki. Jemena mire duro ina gala na ciki zunta na ciki.
Tani Jemena tiriŋa ru ina buru šiša dudur. Tani buru ôjup kisir. Ina kiñila buru šiša Jemena duro ciki. Mota ye wôtira hunta buru muntu. Awini mota ye wôtira kiñila šiša buru ciki. Tani kôoli dudurde bêyi. Awini Jemena ina buru zunta ciki. Wîra na ciki, amma kura môrusa cîrigire na ciki. Awini mota huntaa ye wôtira huntaa ginna muntu jilan nu hatira. Nii mire gûwu huma na bu. Miškila hunaa na muntu. Awini nusu huma na buru bu.
Amma hunaa buru šiša. Amma gura na buru bizira. Kaya ŋala daa tiganti. Amma gura na fûs cušintigire ciki.
Mire nii bu jilan nu amma mîskina hunaa na buru muntu. Mîšira hunaa na buru muntu.
Jemena mire nii gali. Ina buru šiša duro ciki. Awini dôwula kura šiša ru ridu ni duro yega dumpure dîri. Awini lokola na duro dumpure. Awini Jemena mire duro kara kiñila šiša buru dîi.
Jemena mire Car irri kûku hun. Jemena ŋili tigisoo duru buru duru. Ini tra tani buru ôjup dudur suru huma «pont!» Dazaga ru hananirdi ciiru…
Dôwule Car
Au uruyima: Êdiren Mamar Azai
Dôwule Car daa nûŋuro dagir, ina daa murda duro ciki.
Car mire dôwula Êfrika duro cii, Kûru huma suru huma «Jimena.» Mire amma huna buru wuddu ciki. Amma Kûru huma duro cika muntu ginna fûsa jaakintu dîri, arii fûsa jakintu dîri, yala adda na bîskilet daa ciki, foturoma na amma kuirai goyinti ciki. Amma kara daa na ôoru dîli dîrinni.
Ciiru Car mire dôwula Êfrika kuira kee ši, amma huna daa šiša ni amma karada bu danni ni, ciiru Car mire dêri koo gal foturon na buru dîi tafu huma na buru cûrou dîi.
Oŋko ginni amma-i kubba fatigire kee «ini numa soŋoo au ŋa haŋimmi» fattu. «Ini au ŋa kanna danni» fattu jilanu dussu jiki. Ciiru Car dôwule buru wuru.
Mîra tussu.
Ina oŋko gini tigisiraa
Oŋko gini amma dazagaraa ginna muntu ši. Mura ginna fara ru yîge turon daa fayintig. Unnu ammaa ginna tûrtii tiginisir ni naana yîge hun daa fayi. Te mire înnii gisig? Ammaa mura muntu tigisiru jilan nu. Ciiru unnu ammaa ginna šiša ru cikuu jilan nu, au gûrii guru ŋa hanayinne tigisu. Amma oŋko gini faru cikaa êriša na fara ru geyintig, girsi na fara ru tûrtug. Oŋko gini aba taŋuu na Nijer lau cii, anuu buzu ni saga Car irri. Te ru bara amma Terituronne-a ye Kalii-a ye ginna Sigiraŋa daa ciki ru aba taŋuu irri.
Te ru bara saga Libiya teru ni saga irri. Owoni saga dô goyi ni ma kôi tra suru huma «Ege» intigire cii. Tinta ginna kii zukur ni dûrtu, kôi te ru aba taŋuu dô na dîi orkaa na dîi. Sagasuna te mire aba taŋuu-i taŋu ru sogompu duro goji jutiganig. Te ru bara ŋila 19 gor ma Ege duro duusu ni te ru bara bênne tigisure tinta saga ji tirdu. Kôi ai «Ege» intigaa buru cussu yîi kee numa ru lônum goniŋ. Owonni kôi te mire dô-i buru daku ni amma na daku. Te mire yîi huma galu jilan nu.
Amma dazagara oŋko gini cikaa doona na goyintig. Êrifa na citig, naŋara na wapug. Ciiru ina ta keesitir. Taa ginna înni keene ru saga haŋkirig? Še ina ntraa kubaa ginna fûturdi, ini ara fûturoo taara cêntirigi.
Au ruyima Yîsip Ger Issa.
Tiliši nturuu kimire nturuu
Au ruyima: Wasai Biran Isa
| Tiliši nturuu, kimire nturuu | Notre langue, notre richesse |
| Dazaga mire tiliši nturu kiyai ni buru cusu. | Le Dazaga, notre langue est savoureuse et facile. |
| Mire buru rudinni, amma mînta-i hanayintig. | Elle est peu écrite, avec peu de locuteurs. |
| Taara môgura sopur curunoo gali. | C’est à nous de la préserver. |
| Tiliši amma-u gonturdoo gali. | A nous de la pratiquer. |
| «Ña?» niŋoo, tiliši nturu tinta. | Parce que notre langue nous sert à être nous-même. |
|
|
|
| Dazaga mire nii ginna duro bêyi. | Le Dazaga, langue de ma patrie, |
| Mire tiliši buru gali, ciiru amma muntu-i yêyintinni. | Est une belle langue en perte de vitesse. |
| Tee jilan nu šimpur ronturoo gali. | C’est pourqoui nous devons la chérir. |
|
|
|
| Tiliša kuraa muntu ciiru mire buru dakir. | Parmi toute les langues, c’est elle que nous aimons. |
| Dazaga tiliši tinta ŋa kimire. | Parce qu’elle est notre richesse. |
| Mire kincoo biri tîdirdi. | Sans elle, nous sommes sans identité. |
| «Ña?» niŋoo, tiliši nturu tinta. | Car, notre langue nous sert à être nous-même dans le concert des nations. |