Êlifa Dazaga-a findaa

Dûski burru-u, bîĩ budi keege. Tirki ayaã, hôdiĩ êdinge di, eke tira hûi-ĩ di kôi sula dûdigide haki.

Sula hoo dûdu. Addiĩ buzuũ, sula tiraã kudaa yutu šiša gor ŋîši. ŋîšima budi dahu wawu.

Sulaa holtindiŋa garcinii cii. Berke tira sulaa tira tira di holtundu. Tirki ayaã lertide.

Ginna holtundu ciidi turonu bursu holtine bêi. O-o ! Addiyai ni ! Galiyai ni ! Tani aya înni kege ašideã ? Injii, suli mbôu ŋa nde yunu tugusu holtinaã înni ?

Tirki ayaã budi dahu mêde. Suli ai sagadeã wôki budi gôyi.

Ayaã halaktin, suliĩ di daha yûhu. Mara kudaa di tirkiĩ ai tîri. Holti huma wôki bu gôyi.

Berke tira, suliĩ holtuma, tirkiĩ ginasu gîrigiriši tugusu. Tirkiĩ ai dehiŋiã hunã tûrtu ši, bu, owoni ginasu. Mere iŋaa taŋa gaddaa yutu tûrta ši. Mere budi ginasu.

Tirki ayaã tuŋosu : « Yum tira iŋaa huna gaddea tûrtu tigisigi : » yinigi ciidi dugusaa curukui ginna tirkime ginasu di cii.

Dehiŋia hunã ye denirdeã hunaã ye ginna mere di sudomjindigi. Mere yutu awa ûũgunni. Tirkime budi oworde.

Inda ginasu ! Busau bôli ai di, yunu ginasu ai daha cii. Usu ! Dogu usu ! Inda budi ginnasu. Inda yutu awa mûkurdi, inda ginasu !

Mara ginna deleyindigide jilla, tirkiĩ ginasuũ budi oworde. Tirkiĩ ginasuũ saga hôdiĩ biri huma layinigide tedu. Aũ yidagude bêi, tani ginasu.

Tirkime bahunã di hûdu, êliniĩ duro tedigide barayi. Mere turonu êliniĩ duro tedu.

Doũsu na êdinge. Busama ginna šêgi nawude. Tirkime oworde, šêgii cîdu babarcinii cii. Haki yunu wugide hakinni.

Iŋaa tirka kudaa yutu hoktundu ciidi wayindu.

Yagabi kogoiya-u duro tedu. Ciidi, kuzugiã ka di kokoyindii cawu tedu.

Tirkiĩ kîdi tira yutu hoktundu. Kîdiĩ duduũ, mere na ndai bêdiyi. Tirkime ginasu gor di mere môgiri ŋayi : Kîdii na yuwunaã, tani budi ginasu.

Tirkime oworde di torowo êliniĩ ŋa gôyi. Toroweã da aũ buda ûũgide tira yunu hoktundu. Te di, amma kôi adii huma ye iŋaa hunã ye cikiĩ guduu.

Kôi te na, bôtu ciĩ haraga cenni. Agu yagabi ammaã ŋa sowu tedu.

Burrundaga êdinge. Illaa ginna ziyindu. Tirkiĩ ginasuũ unuu tiganide, îyi galige dudu. Mere kôi îyi cide kiriĩ jilla budi lerci.

Galigeã êdinge di, kohurol tîri tira îyiĩ cîi cii dudu. Koduhol tîriĩ di duduũ lerci. Mere aši nahide, dahu huma kaãnu gînji.

Dahu huma kaãnu gînjima, ndûrtu huma îyiĩ duro duduũ, êriyi. Mere ginasu ši. Mere kohurol ŋila.

Koma da dahu uũ, zaga dehiŋia hunã ye dehiŋidea hunã ye yutu tûrtu hunaã. Mere na kohurol, mara na tirka.

Mere kohurol tîri lercima di lapci. Mara hoda di lertida di busu. Tuzu.

Aũ Dazaga di hukuruŋa: Ahmat Saleh Bodoumi

Nĩya ada Darhur waa duro, Worimi kêriyinii cii di Kîdei yutu turrutu. Giddedi aũ eb bu gisuũ ginna, cawu niĩ sowugi. Amma ta kegaa mundaa ginna, Sûdan tirtigi. Tirtoo, duro hudakindigi. Amma hunã na cinihetidig. Mere amma cataa duro hasabtinig. Te kege di, gini amma eb gôyindaa munda ginna, ndogo hunduũ Sûdan.

Worimi mere ôwura tuzoo gor di niĩ sowude. Dînaã na kandama sowude. Kôi tiganiŋa di, Dazagade dude bêi. Turonu niya gimiraa ye, foraa ye, kôbušaa ye… duro tiganii cii. Kîdiĩ jelĩ ŋa di, kêriyinii ciĩ hunnoo, « Yunu kisiriŋa înni ? » yinne bêi. Nasugoo na, aya danni.

Noko Kîdei yutu turrutuũ, mere budi lerci. Aũ dazagade mere kege, ŋila munda ada ginna iši buzude duduũ kandamadin. Owor di : « Aũ kôi ai duro haki iziĩŋa dudummei ! » yi.

Kîdei mere unuũ di, Darhur irride. Adaga bî tê-u waa na gôyine. Ka hundaa na hikine. Aliga nimeã na ndumaska migine. Hêdege huma dahu saga cen kalayî, agirde tiganig. Kiši addi nawude. Kûsur jûba huma ŋa daha job mašaña ûwũŋa nok-ke. Bizide agir daha cii ciidi, ûrka hunã ai-ĩ dôa kîziriide-u waa di hunã bôla. « Aligiã bôliĩ, dî hiliyinni. », yindiŋa kege di, Kîdei, aũ yum tira dôa hiliyine tûrtu ši.

Kîdei mere undoo Worimi di dazaga di nûki cennoo, dazaga migine gor hanadinni. Kôi turrutu labara tuwitiŋa di, mara ginna ginna kišia hunã turci. Dêdi « Kilaha, Kilaha » yindiŋa, hunnoo, aũ kineci lau huma di « Inda ña ? » yinigide bêi. « Injii, înnii aũ dazagade ai kaadi (kôi ai di) gurti ? », owor di yundu.

Dînaa ciĩ ginna, amma dazagada cûu turrutu kilahadundoo, labara tuwitig. Ciidi ndurruti hundu ai duro nauši addi cii. « Iña? » numoo, Worimi hanayiniŋa kugoo, yuna cûu dazagade di kôi ai gurtidig. Tira huma na gire gôyine, te hunnoo zundu bu gîrki daha guduunne giside.

Niya amma kudaa di yunu tira “daŋai” yindigide cii. Aũ zunda gisuũ ginna duro dundu cîi jakindu sopug. Owoni, bî guru di aũ yunu gîrki daha cen kirenne gisoo, aũ te, kee hun ni nasig. Niya dazagada-a duro yuna ada bêki. Daŋai nda, kee hun ni nasiŋa nda, ada yuna dazagadaa ši.

Te kege jini, Worimi noko Kîdei di duduũ ginna, dahu huma di ŋîšinii cii : « Aũ dazagade ai niĩ huma sowu, amma huna ye, adaga ye, njika ye, kaaga ye ginna hûdu ai tûrtu tigisideã iña ? Aũ ai injii girede di ?… ».

Girede di « inda ña ? » tahatinne gor Worimi hanayinig. Iña numoo, giredeã « tani šen », yinigoo ammaa cîtig. Dazagada duro gire ndiriĩ ngisi jilla, aũ nasideã bahinã ginna giredeã di hanayindoo cîtig. Gire dirtoo, aũ ceyima suru kûliyinduũ de : « Šen ni gire tirtir ! Kehenu di kandir ! » yindig. Amma aũ môgiraa budi lercindig.

Kîdei mere na zaga Worimi dahu wawudeã kege di, dahu wawude. Noko Worimi yutu turrutuũ, dazaga di nûki ceniŋa na ginna mere nawuši danni. Girede hinne jilla niya ada duro mere di dazagade gor hanadunoo aya danni. « Adaga niĩ njiŋaã » yindigi, niya ada duro eba dazagada-a aũ aya dîide bêi. Te kege jini, aũ dazagade yutu turrutugoo dagu. Worimi mere Dazagade gor wasal jilla Kîdei mere di duduũ de dazagade gor hanayi. Tê-u jini nûki cen. Kôi ai duro aũ « ayĩ » yindoo, yuna layindigaa dazagadaa waa yutu šiša.

Niya ada duro, Kîdei yunu gusu ni, niĩ tuũsuũ cinihetiŋa hanayinni. Ŋila ada ciĩ ginna dugusa mundaa, buzu cii di haraš-šinig. Owor kizenii cen ñakinni.

« Injii adii taŋ, ai ginna buzu taŋudi garyinii ciyoo na ši ? » yinig.

Noko guru tugusoo « Hêi ! Ammaa dinaside yindig. Adii taŋ na huskide uũgug. Taŋ di cinihetidigide   hînnei ! » yinig. Wôki te, owor huma cusu di nawug.

Ciidi, « Aũ cûcu di ciĩ owor kizene ! » yindiŋa kege di, Kîdei ciĩ ginna wošawoša dewii cii. Ciĩ ginna owor kizenge huma njike adii huma ŋa. Mere njika nda, kînjiga nda, iska nda, hunã aya danni. Noko niĩ sowuma de kuruwã huma aya danni. « Aũ êski ai irrideã labara niĩ taŋuũ wa yenigoo koo ? » tuŋosuũ de, Kîdei hadigide nani :

Tani aũ suruzunu gonir, ebii niĩ di yidirde, yima de, labara hunã cen.

Kîdei mere noko addi ciĩ, amma nimeã ginna mêre-u daha orro naku dîdii. Mere aŋgal di na gali, gûyoo na girsu dîi, cawoo na suun dîi, êriši daha na ngîmidi dîi, yôa cusu jilla lawa-i na daku. Yuna amma adda gala dîdaa ginna dîi. Noko mere girau bogoljiĩ tugusuũ, dôwiã duro ŋilaã di ôrudin uũ. Borkomadu êski tigiside, êriši ganji teduũ, Burka lau. Kôya ta di, ôwura aguzuu gora buzu.

Burka duro ôroza hilidindinne jilla, yiĩ bêi. Buda hunã ginna tîmaa, tîya wekedaa, yîna njordaa, bursu. Buda ta buĩ hûdum, yiĩ yamoo, cusnjinig. Kîdei, mere noko êriši di irriĩ, êriši hun gadde jilla, yuna ada buĩ yiĩ yamoo, hunjinigide gor hanayinni.

Te kege di, irrii kûi, dî huma êgerdime cuu, yime durusu di njuk-ki cîi.

Aũ êriši di nuroo, înni di na ganum nûŋuda (ardaa, bigizaa) kilahaniigide jilla, hedege huma duru gôyi : « Amma ŋinasidaa ŋa nîgedi dahu tûkuli girig ? » yi. Hedegeã layinoo de zini tugusu. Dêšini tira tara-ayî gôyima de, yigeã gezeeyi. Torowaã daha šîi mu dunu tedii ciyoo de, kiši huma duro kišiga hunã sawuyindiŋa, šîĩ huma di bazig. Owoni tedii ciyoo de, kiši huma dîi. Kôi berrege tira daha cuši. Širciniĩ galabci. « Torowo êde-u daha širu berrege daha tatartideã nîgedi ôrrummurig ! » yiniŋa goruũ dowiã ginna, yigeã di gorukuda, daha urdu.

Kîdei yunu gisiŋa hanayinne tugusoo de, ma layi, ji layi, dêšiniĩ tara-ayi gôyi, širuũ daha tûmji, daha buzu.

Dôwiã hatigide:

Hei ! Ai Kîdei hînnei ! Wosu niri da ? Kilaha niriĩ na bodu. » yundu.

Kîdei, mere na mara di :

Kilaha ! yi.

Dowiã duro tenekerde huma na cii.

Hêi ! Kîdei oŋgo di, êriši di irriĩ kege di, yigeã tedii ciĩ na !

Dowiã yundu. Mara guru na hedegeã dîi, mara guru na dêšinii dîi.

Kîdei wadigide tîrdeii wanni, dowiã dêšinii kidekundu.

Wûu…! Yunu duduũ înni ? Yindiŋa kege di širuũ dutu.

Tuguũ burku-u, ŋahali ye, tîmi ye-u, nududu huma yîri lan. Dowiã di saga di kaliã nimeã na ginna, yigeã di gurukuda daha urdu.

Kîdei, kôi tê-u daha, nonoktin curuuma, tedii buzu. Garci kawili cendiŋa gîyuu de bêi.

Yum te di lau ai diĩ, saga kôi tira di niĩ tarii yinne bêi. Kêriyiniĩ de Sûdan irri. Duro buzu.

Worimi, labara Kîdei waa gîyuuma de, hadigi de nani:

Tani na aši ninasii niĩ di yîdirde ! yi.

Giddedi aũ adii uũŋa ginna niĩ bigize huma ŋa tedigi. Dazagada duro ba toopunne jilla, niĩ bigizeã  ŋa dogu cii. Amma niĩ tê-u waa di na, bugaã ginna, aguruma hanayinni. Aguruu kiroo dêdi buzinni. Yigeã di ôrozaa na îyi cenig. Ai hudakinoo na barayinig. Aa adda na madig. Tirihaa, êzaa na garig. Kêkera na jeyinig, tirkaa na tuyinig. Tedu ere na gurti aa di cenig. Owoni noko îmbi tugusoo, mere di, wonaa sopuũ de îmbi tirtig. Bugaã ginna, adii huma uũgu tirtuũ de, mere di turonu sopug.

Nime di cikoo na adii huma noko daguũ ginna dunni. Tîi huma yege erdeã ŋa di jeyindigi. Dugusu tugusoo, erdeã adime di uũma de, tîĩ gôyi yege aguru huma ŋa kulo kiroo, adime di cema de, hadigi:

Yege numa usu ! yinig.

Saga layinne di, bo huma zaptinig. Adime, bugaã ginna, tîĩ kôi te daha turutci sowu, hun ni cawu tedig. Aĩme kôi te daha, layiniĩ cii, berebereyi dîyoo na lugã hin. Hakinnoo na turonu yîsig.

Te kege di, Worimi yege-tînede cii di, bigiza hunã îmbi turtu. Duro ôwura aguzuu busu. Yum tira bî mogorob tigiside, ôroza guwalu tirkige giidoo, îmbidaa irdida di daha irri. Kôi irriŋa lau di, adii huma Dakide, wûni samgaa da, legedebe tira kûriyi, duro tîi jeyinii cii. Amma kudaa ginna addira dogu di, îmbidaa di labara wutii cikii.

Lau ai di layi, te layinoo de, mere irrii cide gor aũ ŋîšine bêi. Te kege gor hanayima de, bûrci legedebeã duro cakiyima de, adii huma dîi uũ taanu.

Mere šîã kiltide, adime:

Hêi ! Ai kisimmi, berke giri ninirig. Hêi ammaa yudutig. Hêi, eb di yendig ! yiniŋa ginna bazinni, šîĩ mîši-u kege.

Koĩ tê-u daha, ôbubur tira irriĩ de, legedebeme di tara-ayi gôyi.

Amma munda ada îmbida labara wutigaa ginna « Hêi ! legedebe duro wûni hudideã, ôbuburii gôyi. Hêi ! Wûni yercinig. » yunduũ de, carkii kirdoo dêdi Worimi haburtide!

Worimi kôi aŋgaltiniŋa di, ammaa ginna mere di kûriyindu cikii. Têla-adin, kôi tê-u daha curruuma Sûdan ni tuzu.

Kîdei hadigide nani :

Hei ! Inda na eb bu gonuma na. Adii taŋ yunu gusuũ hananimmi da ? yi.

Worimi ŋîši layima de :

Hei ! Inda “Kîdei torowa daha huši wamuŋa“ yindiŋa inda yêi? Aũ te unuũ di naside kisidirdeã na ! Inda nîri da? yi.

Worimi êski di dahu wawu. « Aũ ai giddedi, iŋa torowo daha buzugoo na ginna wura cendigide « Kîdei ŋa kisimmi ! » yindigi, owoni cegeni di dundude « Torowo daha huši wamuŋa, huši daha nanaa dudiŋa ! » yindiŋa ai gisu da? Injii, taŋ di înni yahatigi ? » Tuŋosu.