Korona
Aũ urruyima : HISSEIN ABAKAR MAHAMAT
Dagu : « aka daha šiša mari dîdinni»
Amma kubbaa :« aka daha šiša mari dîdinni» yindig.
Mêdi ai înni jika amma kubbaa hatu ?
Dagu ai daha kaanu di nûŋgurigi ; yunu mundurũ na hatirigi.
Gini ammaa yunu tira gisigide tugusoo, ammaa ginna daha turon njindu jeyindigi.
Teede jika ammaa kubbaa hatigi nani : « aka daha šiša mari dîdinni » yindig.
Te mere, aka daha hoda kogoo mari gali dîdi ciidi nani aka daha šiša kogoo mari dîdinni.
Te mere ammaa dahu turonu ammaa ginna ŋa barayindigide tugusoo hatig.
Ammaa dahu turona ye ammaa mêdi turona ye yunu dakuũ gisig.
Teede jika ammaa na ginna daha hokundoo yunu dakuũ jeyindigi.
Dahu nturonu mere ammaa mari hundu.
Teede jika, êrdi na huyindigi.
Dahu nturonu mere nĩi na domugi .
Kôi duro dahu nturonu ciŋa, kûronduũši ammaa ŋa na cii.
Teede jika, dahu nturonu yunu ammaa ginna hokinigi.
Ammaa daha turona kogoo, mêdi hundu na godinigi teu jilla yunu gali dahu nturonu kege na bêi.
Dahu nturonu ammaa ginna ŋa budi mûhum.
Te jika ; tinda ginna dahu nduruũ tronu kogoo niĩ nduruũ na haŋgir jendirigi.
Kaa ndura na hukurigi, adaga ndura na hukurigi.
Owoni tinda na ginna aũ turonu kaga digisigi.
Noko Ebeše girduũ
Aũ urruyima HISSEIN ABAKAR MAHAMAT
Gini anuu di, tinda iŋaa yikii di, Faya di yertir Ebeše dertu. Torowã da dugusa aguzuu dîšoo de êski di Ebeše girdu. Berke Ebeše girdu. Tašaã di caŋgir ni arakša gondir kartiye Kamina dertu. Noko Kamina yugudukuũ, yege Wordugu ŋaharandirde tugusu. Têu jila barandiri addir cii. Tinda tra hadige nani « kôi haranummoo ammaa niĩ môgura di hinu wasaga njende » yi. Tee de jika duusu, aũ kanjinii cide tra di hindurũ de yege Wordugu ŋa wasaga yendu.
Iŋa taŋ
Aũ urruyima : AHMET GUIHINI
Iŋa taŋ, bini tani yunu nahadiriŋa budi šimu da gon. Mêdi ai mêdi budi tara lau mûhim. « Iña ?» numoo, mêdi ai êmi tinda ŋa Tûbu ginna zaga gini iše diru ciŋa ye, njussa ye wuda ye duda ginna daha nûngurigai yii.
Mêda ginna di kuũ, suru ai Tûbu yindiŋa mere tara amma tuda ye dazagada ye ginna suru ndur. Teke jilla ru, tere tafu ai duro, kôi Tûbu urrunuroo, te amma ga yindigaa ye eye ye yindigaa ginna daha nûguri yii.
Budi gali !
Tara amma, êmi ai Tûbu yindiŋa, busau ai unnu daha yikiĩ daha ŋila dûba dûba di yikii. Gini woki (noko) te, niyaa ada unnu cikaa : Cad ye Niyer ye Lîbiye ye Sûdan ye ginna bêki. Busau ai Awi Kûkuidã (Sahara Central) yindiŋa, unnu Cad ye Niyer ye Lîbiye ye Sûdan ye kûi girtidã busau tindau. Kôi arde daha dûzaa ndura iše hunduũ na dirtu, ôroza hundaa na hiliyindu, girsa na gissu,wuda na dutu, cussa na dutu.
Busama noko yir na cii, woki mahal na cii, ciidu sopu tirti de bêi. Aũ kôi sugur numa kubu tunuma haki tômudi soomme jilla, basau hunduũ sopu de bêi. Yoo busama mere busau cûruu, hadaa ndoge kisiĩga dîi,tîma na dîi, galiga na dîi, aniša ye kûra ye na dîi ; nime niĩ gali ni cussu jini sopu de beî.
Te du kudiĩ, niĩ ndoge dide jilla, amma tirtu yugur masudoo na, êrdi irroo na ginna daha hunadaa wereyintigi.
Iŋa taŋ, berke na ginna, nere aũ wuda di nduhukigi de dahu tamoo, basau ãyã dahu hundu da ŋa ai mere.
Basau ai daha gini anuu di de gor rasuma ada Tû ye yoo hadai ai ênedi ŋa duro cika mara šada. Te di kudiĩ, aũ tra suru huma HEREDOT yindiŋa, adi kuu ŋila dûba cûu ye kadira hoo ye gor di, busau daha yiki de gor hadu.
HEREDOT mere aũ niĩ tra yûnan (Grèce) yin tiŋau. Hidime huma yûgurafia.
Tara zunda wo na tîra wo na ginna, ka adaga ye daga ye ngiša ye ndûrtuga ndura tîdirii, yoo busau nduruũ na ginna turonu, ndûtuga hunaa na turonu.
Woki ai HEREDOT hadiŋa di gôyi unnu da nirigã ginna tara busau daha yikii ni, ãyã dahu ndirda ni, ngiska tindaa tîdiri ni, njika tindaa di yikii. Ciidi niĩ aũ turonu bu dîde digisidde bêi. Yunu te mere êmi tinda ŋa dina na hun yoo nigizi hun na tigisigi. “Te iña” numoo…
Gini zaga amma dazagada iŋaa hunda kîi dusudiŋa
Aũ urruyima Ahmet Guihini
Aũ iŋa kaliĩ haŋumoo, gini kogo de, buge di ginna, ŋila tûdusu walla ussu gardiĩgi. Noko iŋa numa ŋila hunaa tûdusuu walla ussu gor tigisoo, halas mere di : « iŋa taŋ, unnu ŋila kîi nîšiga tigiside, awu kîi nudusuroo dagir » niĩgi.
Te du wuddi, ndeduũ de aũ iŋaa kîi dusuŋa di asaga yeniĩgi. Amma ŋa ngiroo : « šen aba huma, tani ŋilaha di tiri. Iŋa taŋ Kalau kîi tusuruge dahu di tarii. Kaagu ai irriŋa duro yum kee dêdi tame ciyoo, niri tenumoo dagir » niĩgi. Te « iña ? » numoo, mere hidime (cûdo) ai woki ginna jeyinni. Yoo ôwuri na danni. Teu jini, mere wôki (noko) kee dêdi dîyoo hidime ai jeyinigi.
Asaga nduma tigisoo, berke di yerdum ni iŋa numa îyi (yî) tûliĩgi. Bôli kisiĩgi.
Aũ kîi dusuŋa ize gurunne di irrigi ni, yegaã duro kôi cirri tra di iŋaã nakum kahu huma kortiĩgi. Te gorũ, adiyaa yege cêliĩ kîidaã ŋa dombugi.
Noko amma iŋã di kîi dusu ni, ala di kuliyinoo, aligi cûrou masum yenum aga tiriĩgi, yoo adiyaa na wûwul dundigi. Te di wuddi cêliĩ huma duro naĩgi. Iŋaa lawa hunaa tirtuũ de kûdi (eke têhu-u) gortu gurtidigi. Noko gurtudoo, nere daha kûrulum tunum yeniĩgi. Kûdi te yercinigoo ginna kee di goyinigi.
Kaagu tigisiŋa gorũ ginna, lawa hunaa yutu cêlime duro busu yôyindigi, yoo adii ginna kôi cikiĩ kirenni.
Juha ye Waja ye
Au ruyima: Mahamat Ibrahim
Êrifi a Juha ye Waja ye
Berke ru Juha šagaltin ni gilen goji ni yega huma ciri huma ginna šîyĩg.
Moši huma fariga «Juha, a gilen a ginna gii înni geyinii ñii?» iji.
«Yegaa nduru cî raa šîndirore, waja erdiga ginna dogu turtug. Gilen šîninore waja ginna bokiŋa ru cii» faru.
«Aa, te unnu waja kôoli cikee?» iji.
«Aa teere ni. Gilenma teere hirime huma geeji» iji.
