Category: Kaga Šiša

Aũ urruyima : AHMET GUIHINI

Iŋa taŋ, bini tani yunu nahadiriŋa budi šimu da gon. Mêdi ai mêdi budi tara lau mûhim. « Iña ?» numoo, mêdi ai êmi tinda ŋa Tûbu ginna zaga gini iše diru ciŋa ye, njussa ye wuda ye duda ginna daha nûngurigai yii.

Mêda ginna di kuũ, suru ai Tûbu yindiŋa mere tara amma tuda ye dazagada ye ginna suru ndur. Teke jilla ru, tere tafu ai duro, kôi Tûbu urrunuroo, te amma ga yindigaa ye eye ye yindigaa ginna daha nûguri yii.

Budi gali !

Tara amma,  êmi ai Tûbu yindiŋa, busau ai unnu daha yikiĩ daha ŋila dûba dûba di yikii. Gini woki (noko) te, niyaa ada unnu cikaa : Cad ye Niyer ye Lîbiye ye Sûdan ye ginna bêki. Busau ai Awi Kûkuidã (Sahara Central) yindiŋa, unnu Cad ye Niyer ye Lîbiye ye Sûdan ye kûi girtidã busau tindau. Kôi arde daha dûzaa ndura iše hunduũ na dirtu, ôroza hundaa na hiliyindu, girsa na gissu,wuda na dutu, cussa na dutu. 

Busama noko yir na cii, woki mahal na cii, ciidu sopu tirti de bêi. Aũ kôi sugur numa kubu tunuma haki tômudi  soomme jilla, basau hunduũ sopu de bêi. Yoo busama mere busau cûruu, hadaa ndoge kisiĩga dîi,tîma na dîi, galiga na dîi, aniša ye kûra ye na dîi ; nime niĩ  gali ni cussu jini sopu de beî.

Te du kudiĩ, niĩ ndoge dide jilla, amma tirtu yugur masudoo na, êrdi irroo na ginna daha hunadaa wereyintigi.

Iŋa taŋ, berke na ginna, nere aũ wuda di nduhukigi de dahu tamoo, basau ãyã dahu hundu da ŋa ai mere.

Basau ai daha gini anuu di de gor rasuma ada Tû ye yoo hadai ai ênedi ŋa duro cika mara šada. Te di kudiĩ, aũ tra suru huma HEREDOT yindiŋa, adi kuu ŋila dûba cûu ye kadira hoo ye gor di, busau daha yiki de gor hadu. 

HEREDOT mere aũ niĩ tra yûnan (Grèce) yin tiŋau. Hidime huma yûgurafia.

Tara zunda  wo na tîra wo na ginna, ka adaga ye daga ye ngiša ye ndûrtuga ndura tîdirii, yoo busau nduruũ na ginna turonu, ndûtuga hunaa na turonu.

Woki ai HEREDOT hadiŋa di gôyi unnu da nirigã ginna tara busau daha yikii ni, ãyã dahu ndirda ni, ngiska tindaa tîdiri ni, njika tindaa di yikii. Ciidi niĩ aũ turonu bu dîde digisidde bêi. Yunu te mere êmi tinda ŋa dina na hun yoo nigizi hun na tigisigi. “Te iña” numoo…

Aũ urruyima Ahmet Guihini

Aũ iŋa kaliĩ haŋumoo, gini kogo de, buge di ginna, ŋila tûdusu walla ussu gardiĩgi. Noko iŋa numa ŋila hunaa tûdusuu walla ussu gor tigisoo, halas mere di : « iŋa taŋ, unnu ŋila kîi nîšiga tigiside, awu kîi nudusuroo dagir » niĩgi.

Te du wuddi, ndeduũ de aũ iŋaa kîi dusuŋa di asaga yeniĩgi. Amma ŋa ngiroo : « šen aba huma, tani ŋilaha di tiri. Iŋa taŋ Kalau kîi tusuruge dahu di tarii. Kaagu ai irriŋa duro yum kee dêdi tame ciyoo, niri tenumoo dagir » niĩgi. Te « iña ? » numoo, mere hidime (cûdo) ai woki ginna jeyinni. Yoo ôwuri na danni. Teu jini, mere wôki (noko) kee dêdi dîyoo hidime ai jeyinigi.

Asaga nduma tigisoo, berke di yerdum ni iŋa numa îyi (yî) tûliĩgi. Bôli kisiĩgi.

Aũ kîi dusuŋa ize gurunne di irrigi ni, yegaã duro kôi cirri tra di iŋaã nakum kahu huma kortiĩgi. Te gorũ, adiyaa yege cêliĩ kîidaã ŋa dombugi.

Noko amma iŋã di kîi dusu ni, ala di kuliyinoo, aligi cûrou masum yenum aga tiriĩgi, yoo adiyaa na wûwul dundigi. Te di wuddi cêliĩ huma duro naĩgi. Iŋaa lawa hunaa tirtuũ de kûdi (eke têhu-u) gortu gurtidigi. Noko gurtudoo, nere daha kûrulum tunum yeniĩgi. Kûdi te yercinigoo ginna kee di goyinigi. 

Kaagu tigisiŋa gorũ ginna, lawa hunaa yutu cêlime duro busu yôyindigi,  yoo adii ginna kôi cikiĩ kirenni.

Ai libir Concours Tûbu 2019 ŋa. Yina uruda duro cikaa buru gala! Yege Galmai ŋa haŋiiŋ. Yege hanandimmoo numero ai daha kûlundu: 68 74 64 86.

https://dazaga.org/wp-content/uploads/2019/05/IMG_3898.mov

Kurii na dûguli ŋa turkiŋire tigisig.

Aũ urruyima suru huma: Tôgoi Hamid Bôkor

Amma Tura ye Dazagada ye niya ba duro cika tiriši huntu sopere tiriši amma kura-a goyintigi. Ai dawa huma înni? Te ginna ru tiriši nturu înni kege ru fukurigi? Mêra ara cûwa gîskei ru furtirii yikii.

Rai taŋu ru koo, ina amma Tura ye Dazagara ye fûtu ni tiriši amma kura goyintigaa: hayila ye ampa ye zaman ye. Ina ara ginna daa turon turon ŋa ru nûŋurigi.

• Hayila: amma kara dîraa gura furase ye araga ye yêyintigi. Niya ba duro jillan nu aũ dazaga walla turaŋa  yêyiŋoo mura-i aũ cokuma ni amma ginna ru saga ciire ŋa ru dutigi. Te jillan nu amma gura furase, araga fiyintire ru bara dazaga walla turaŋa yêyintigoo dakinni.
• Cûu ŋa: «Amma dazaga walla turaŋa ampa danni» yindigi. Mara ru finiŋoo «Dazaga tiriši ampa huma înni?» yindigi. Ilim ye ina munta ginna furase ye araga ye walla inglis ru ruuda jillan nu? 
• Amma gura na fikir huntu «Mara dazaga ye turaŋa ye ginna zaman huntu tedde» yindigi. Maana huma «dazaga ye tudaga ye ginna yî huntu curuure» yindigi.
• Rai te ru sagaraa tiriši nturu mere zaka kege fukuruŋa: Karantirigi ni, ruuntirigi ni, radiyo na duro yêentirigi ni, daa doona gontirigi ni. Ai kege ru tiriši nturu fukurigi.

Agu, te ginna ru saga, ini fatiriŋa: amma tiriši nturu niya ba duro sopi cikoo, tîri ši. Tiriši nturu mere na ampa bu dîi. «Înni» nimoo, tiriši mere kimire aũ-u.