Category: Doona

Posted on

« Ini yoo na numa taŋoo gali » yinitigi.

Aū urruyima Moussa Abdoulaye Mahamat

Mêri ai daha nûŋkurugaa : « Ña halagana doona hunta ši doona amma kura-a daku gîyukigaa ? »

Ňa amma adda unnu-a doona hunta ši doona tiriša amma kura buru gîyukigaa. Nuŋoo, mêri te duro ina munta ru ciki, te mere ini nuŋoo dîne unnu ŋa ye oŋko ye na ina šiša buru dîrii gor aū ginna-i harayiŋi.

Doona kogo ntira na kîyukar amma kura na kîyukar ginna duro zuntu bêi ciiru kôi gurdu amma mere daha cii. Owoni ini haŋkirigaa te mere duro na mêruu cii.

Doona ntira mura kînciru amma kura kîyukirigaa mere na zuntu ši. Doona ara amma kura kîyukirigaa duro na ampa buru cii. Doona duro adaa amma-a ye tiriša haradi ye zaka aliga gopugaa ye maša geyintiga ye gûura sîreyintigaa ye ina gala buru ciki. « Ini aū-u haranumoo numa gali huma haranimmi » yintigi.

Ciiru, ini numa kogo num šen sommi. Amma-i fatigi re « Adu sommoo dîne-i ncusoogi » yintigi. Numa somoo ceyinigi. Aū kuri irri fuu nceŋi re bêi. Doona ntira mura awa busuu ši. Duro ina munta šiša buru ciki : kiša amma kubba-a ni gufatigi. Yoo gala ni cii, ina cussa buru dîi. Amma kubba oŋko mêra cîi ru yêyentiga hunnoo kešera duro dokuga ni bêki. Owoni urruyitinni. Ai jillan nu adaa ginna fukurdoo ceyintigi. Doona unnu amma kura kîyukuŋa na mere nuŋu ai kege ši. Mura-i ini huntu daku jillan te kege tigisu ni fuku ni dompu. Te kege ru cussu ni aũ duruma ginna basiŋi re tigisu.

Aũ ginna adaa hunaa duro doona ni ciki awa ni ciki zaka busuga ye yercintiga ye aliga tumuša ye …

Aũ adaa hunaa duro doona danne ni bêi. Ciiru ini êski bêi kubbu re duro ina gura furošintu re dompugi.

Te kege ru dîna ginna turomsu. Ciiru amma ina hunta kubba futu ceyintinni.

Aũ mere adaa hunaa harayinoo te aũ cedde. Amma-i fatugi re « Aũ mere  kôi nteriga haranumoo kôi duro yeruma haraniŋoo gali » yintigi.

Ini ginna ganum inta môgoruu ši yenumoo amma kura na daku re tigisigi. Ciiru inta ini numa dagimmi ni ši yenimmoo aũ kuri dagu re ni bêi ši ceŋi re ni bêi.

Ini num kogo inta re môguru aũ kuri bêi. Kasar korum duna ru geeniŋi. Te ru bara amma turku ru irridigi te hunnoo aũ irri aũ ru geyi ceŋi re bêi.

Aũ ginna ini huma mere-i geyi goyi. Mêri te dahu kûi taŋoo kîzei yammi. Ini dîne duro daŋoo « kisirigi » nuŋoo tigisinne ni bêi « baranirigi » nuŋoo haŋimme ni bêi. Ini ginna tuŋoši dagu.

Agu mêri ai halagan ginna rayiŋi doona busu ši ina kura adaa amma duro haraniŋoo na gali. Ciiru adaa ntaa ye tuŋoša ntaa ye tômmu ru fûtum amma-a gontimmi. Doona ye awa ye amma ni rantu ntaa ni fuku. Te kogo gali.

« Ini yoo na numa taŋoo gali » yinitigi.

Posted on

Doona šai-a bini gontirigi

Aũ urruyima : Êdiren Mamar Azai

Šai mire sîri huma înni ? Mire kunno ru irrigi ? Šai mire ini zuntu dîi walla danni ?

Šai mire kofordu ni gini huna ziri. Mire yaŋuro koo dau ncizantinni loncinni.

Šai mire Šîn nu irrigi, yege huma korton, fêri talakiŋ yî winni, kai huma markaba, nurru bûgura-u, nûŋu ôsurda-u, šarafa kaliya-u, anasa dowiya-u, kizen sura-u, gire goni sûnu-u, saga tînni Cad-u, aniši Nîjeria-u, ribbe Sûdan-u, kûsiri ru bîri. Meli bûreiyinni. Agiri turkon dîninni. Kîri cî dîninni. Maajiri fagarayini fagarayiŋoo na au ceŋire bêi. Aci ru yeniŋoo dôu nceŋi. Coozu ru yeniŋoo goni nceŋi. Garara taiya dîgi. Wîra nii gurugi. Wîni gurursa-u, kîncigi amma kuba-u. Izin anasa ŋa muiya-i daki šanafa-i dakinni.

Аmma Dazagara Kônum duro cikaa šai huntu berke na nakigi, tuwai na nakigi, dîski na nakigi. Kôi guru du amma yêyeintigiro koo yêye huntaa cussa koo no na nakigi. Αmma kônum-a mura asar huma ru ašintinni ayi dirtigi, jôluptu huma ru aya dinni gona citigi, bizi huma ru aya dînni šaala ru goiyintigi. Šai mire tîna huna dîi : Barana cûu bûgura daa gaña sanada, fuñala wussu, sêgi, tagaa ala-a, sukur dau êskir caare kee, bire lafade kee kûsur huma daa suru « kûsiri » ŋa rude kolo taŋoo êski ru bara šai tigisigi.

Aŋkal taŋu ru koo šai mire ini buru gali, uŋko gini amma nturaa Dazagara cîrire unnu taara-i na yîdirii jiki. Šai mire ini zuntu kôolu ru danni. Amma Dazagara-i cîrigi ni daa doona goyintigi ni daa zamana dûtigi ni.

Mire Kônum lau magira duro koo tîna duro šai tammoo tigisinni. Inta au ôsurde haŋuŋoo šai namme kogo amma-i ini tira ncifatigi « Ami ai ami ŋirin » intigi. Inta goni daa kôi tira êriši kisiŋoo sukur gonum nterigi, inta nii nteri caŋuŋoo gone koo amma-i sukur ye yî ye ncentinni, maaši ye wîni ye ncentigi. Šai mire ini buru ampare, amma diziya ntiraa diziya hunta na cîrigi. Unnu taara-i yîdirii jiki owinni yala ntiraa yala hunta-i na cîrigi. Šai mire arii foriyeniŋiroo na šai kuruŋ. Cad mire ônum huma ye yala huma ye kûkui huma ye ginna hala šai cîrigaa šiša. Ña šiša?

Ônum huma duro amma Dazagara cikaa šai huntuu gaz ru nakigi, dirtoo termûs duro dokugi.

Amma Cad kûkui huma duro cikaa šai huntuu tagaa raa na nakigi gaz daa na nakigi; mura šai buru daku ni ši centigi ni.

Amma Cad lau yala ŋa duro cikaa baran suntuu wîna dirtinni, kôi mura captiraa ginna ru nakigi. Owinni suntuu tagaa bussu raa nakigi. Yim guru tigisoo šai yii-u na nakigi, owinni aka bêkinnoo furca dôa ru nakigi. Cad lau yala ŋa duro amma cikaa šai ru buru ši centigi. Owinni tuzoo kasuguu ru goni walla door walla jasirere gurtirigi. Owinni yim gurtirigaa šaala ru gurtirigi. Te jilan nu amma-i « Šai fuñal turon ŋa kôi šai bênne raa, ai ru gali » intigi. Te mire « Ña » nuŋoo šai fuñal turon nu gonuŋoo dau kôlu ru ncizantinni ni, looncinni ni, cûro niŋiro koo zalicinni.

Posted on

Doona halagana-a

Doona halagana-a

Êgerdiã wûudii yiĩ gona di ceduũ baideã dooo.

Šakaluũ ndir bûlaa ŋa mere ŋišaa gisi nuũ lôri teduũ dooo.

Dahu ndai danni dahu ndai da jor ceniŋa dooo.

Šakaluũ ndir bûlaa ŋa ham danni famiyaa budi diŋaã dooo.

Mêdi dahu yaunei buruwe bûla-u wôr behere ŋa yiĩ gona di ceduũ baideã dooo.

Kôlugaã hamiĩ yîna yôuuu.

Dêšinii gonĩ di yuĩ de galap nji,

Kêlĩgi lêši dîŋa kêzi gonum janĩ de galap nji.

Iŋaĩ numa êgii jilla kîdi madu ŋadi kiši salayi.

Koso tînemii dede ma inda mîše-u jilla dahu salanuuuum.