Author: Ahmet Guihini

Posted on

Arrahaũ ai daha aŋgal naka

(Aũ urruyima : Ahmet Guihini Alatchii)



Kilaha amma yegeã duro njikaa. Tayima wosa di ? Înni doguu masu ? Alla-i kilaha njende.

Bini tani yuna guru ambada ni tinda amma cad lau yala ŋa yikaa di Alla-i yidakide jilla yendidaa daha nûŋurigaiyi.
“Înni kege di yidaku ? ” ndumoo, yunu kege di yidakuũ nahata.

Alla niĩ nduruũ duro yuna tuzoo (tani hananirigaa) jenne duro cikii ni Kuranuũ (Mûsoma) duro kûlidida yendu. “Yuna ta ȋnna ?” ndumoo, yuna ta mara :

1.⁠ ⁠Tȋmmi ;
2.⁠ ⁠Dî ;
3.⁠ ⁠Borko ;
4.⁠ ⁠Anab.

Yunu kudi tira Alla-i yendide yoo busahu tindaŋa daha na yercinigi ciidi na tinda urrutirde na cii. Yunu te yunu budi ambade ni owoni ŋila mundu buzugi ni yunu huski ; êmii ginna di ambayiigi.
Mea hunaa na buĩgi yoo mȋrga hunaa na imbi tiriĩgi. Yunu eke ai ZÊITUN.

Busahu tindaŋa duro ye daha yuna ambada kuda budi cikii ciidi na yuna ada unnu sura tara budi mûhima.

Unnu ȋnni kisiduro yuna ada hôide hunduũ tirtirgondirigi ? Yunu te yunu turonu hanadide : amma guru na HIDIME yindigi amma guru na CÛDO yindigi. Ciidi ginauwona hidimendir ni kûsurdundoo de yuna ada duro amba ciiŋa haŋirigi.

Arrahaũ ai daha aŋgal naka, ši yenda !

Posted on

Aũ urruyima : HISSEIN ABAKAR MAHAMAT

Dagu : « aka daha šiša mari dîdinni»

Amma kubbaa :« aka daha šiša mari dîdinni» yindig.

Mêdi ai înni jika amma kubbaa hatu ?

Dagu ai daha kaanu di nûŋgurigi ; yunu mundurũ na hatirigi.

Gini ammaa yunu tira gisigide tugusoo, ammaa ginna daha turon njindu jeyindigi.

Teede jika ammaa kubbaa hatigi nani : « aka daha šiša mari dîdinni » yindig.

Te mere, aka daha hoda kogoo mari gali dîdi ciidi nani aka daha šiša kogoo mari dîdinni.

Te mere ammaa dahu turonu ammaa ginna ŋa barayindigide tugusoo hatig.

Ammaa dahu turona ye ammaa mêdi turona  ye yunu dakuũ gisig.

Teede jika ammaa na ginna daha hokundoo yunu dakuũ jeyindigi.

Dahu nturonu mere ammaa mari hundu.

Teede jika,  êrdi na huyindigi.

Dahu nturonu mere nĩi na domugi .

Kôi duro dahu nturonu ciŋa, kûronduũši ammaa ŋa na cii.

Teede jika, dahu nturonu yunu ammaa ginna hokinigi.

Ammaa daha turona kogoo, mêdi hundu na godinigi  teu jilla yunu gali dahu nturonu kege na bêi.

Dahu nturonu ammaa ginna ŋa budi mûhum.

Te jika ; tinda ginna dahu nduruũ tronu kogoo niĩ nduruũ na haŋgir jendirigi.

 Kaa ndura na hukurigi, adaga ndura na hukurigi.

Owoni tinda na ginna aũ turonu kaga digisigi.

Posted on

Noko Ebeše girduũ

Aũ urruyima HISSEIN ABAKAR MAHAMAT

Gini anuu di, tinda iŋaa yikii di, Faya di yertir Ebeše dertu. Torowã da dugusa aguzuu dîšoo de êski di Ebeše girdu. Berke Ebeše girdu. Tašaã di caŋgir ni arakša gondir kartiye Kamina dertu. Noko Kamina yugudukuũ, yege Wordugu ŋaharandirde tugusu. Têu jila barandiri addir cii. Tinda tra hadige nani « kôi haranummoo ammaa niĩ môgura di hinu wasaga njende » yi. Tee de jika duusu, aũ kanjinii cide tra di hindurũ de yege Wordugu ŋa wasaga yendu.

Posted on

Iŋa taŋ

Aũ urruyima : AHMET GUIHINI

Iŋa taŋ, bini tani yunu nahadiriŋa budi šimu da gon. Mêdi ai mêdi budi tara lau mûhim. « Iña ?» numoo, mêdi ai êmi tinda ŋa Tûbu ginna zaga gini iše diru ciŋa ye, njussa ye wuda ye duda ginna daha nûngurigai yii.

Mêda ginna di kuũ, suru ai Tûbu yindiŋa mere tara amma tuda ye dazagada ye ginna suru ndur. Teke jilla ru, tere tafu ai duro, kôi Tûbu urrunuroo, te amma ga yindigaa ye eye ye yindigaa ginna daha nûguri yii.

Budi gali !

Tara amma,  êmi ai Tûbu yindiŋa, busau ai unnu daha yikiĩ daha ŋila dûba dûba di yikii. Gini woki (noko) te, niyaa ada unnu cikaa : Cad ye Niyer ye Lîbiye ye Sûdan ye ginna bêki. Busau ai Awi Kûkuidã (Sahara Central) yindiŋa, unnu Cad ye Niyer ye Lîbiye ye Sûdan ye kûi girtidã busau tindau. Kôi arde daha dûzaa ndura iše hunduũ na dirtu, ôroza hundaa na hiliyindu, girsa na gissu,wuda na dutu, cussa na dutu. 

Busama noko yir na cii, woki mahal na cii, ciidu sopu tirti de bêi. Aũ kôi sugur numa kubu tunuma haki tômudi  soomme jilla, basau hunduũ sopu de bêi. Yoo busama mere busau cûruu, hadaa ndoge kisiĩga dîi,tîma na dîi, galiga na dîi, aniša ye kûra ye na dîi ; nime niĩ  gali ni cussu jini sopu de beî.

Te du kudiĩ, niĩ ndoge dide jilla, amma tirtu yugur masudoo na, êrdi irroo na ginna daha hunadaa wereyintigi.

Iŋa taŋ, berke na ginna, nere aũ wuda di nduhukigi de dahu tamoo, basau ãyã dahu hundu da ŋa ai mere.

Basau ai daha gini anuu di de gor rasuma ada Tû ye yoo hadai ai ênedi ŋa duro cika mara šada. Te di kudiĩ, aũ tra suru huma HEREDOT yindiŋa, adi kuu ŋila dûba cûu ye kadira hoo ye gor di, busau daha yiki de gor hadu. 

HEREDOT mere aũ niĩ tra yûnan (Grèce) yin tiŋau. Hidime huma yûgurafia.

Tara zunda  wo na tîra wo na ginna, ka adaga ye daga ye ngiša ye ndûrtuga ndura tîdirii, yoo busau nduruũ na ginna turonu, ndûtuga hunaa na turonu.

Woki ai HEREDOT hadiŋa di gôyi unnu da nirigã ginna tara busau daha yikii ni, ãyã dahu ndirda ni, ngiska tindaa tîdiri ni, njika tindaa di yikii. Ciidi niĩ aũ turonu bu dîde digisidde bêi. Yunu te mere êmi tinda ŋa dina na hun yoo nigizi hun na tigisigi. “Te iña” numoo…

Posted on

Gini zaga amma dazagada iŋaa hunda kîi dusudiŋa

Aũ urruyima Ahmet Guihini

Aũ iŋa kaliĩ haŋumoo, gini kogo de, buge di ginna, ŋila tûdusu walla ussu gardiĩgi. Noko iŋa numa ŋila hunaa tûdusuu walla ussu gor tigisoo, halas mere di : « iŋa taŋ, unnu ŋila kîi nîšiga tigiside, awu kîi nudusuroo dagir » niĩgi.

Te du wuddi, ndeduũ de aũ iŋaa kîi dusuŋa di asaga yeniĩgi. Amma ŋa ngiroo : « šen aba huma, tani ŋilaha di tiri. Iŋa taŋ Kalau kîi tusuruge dahu di tarii. Kaagu ai irriŋa duro yum kee dêdi tame ciyoo, niri tenumoo dagir » niĩgi. Te « iña ? » numoo, mere hidime (cûdo) ai woki ginna jeyinni. Yoo ôwuri na danni. Teu jini, mere wôki (noko) kee dêdi dîyoo hidime ai jeyinigi.

Asaga nduma tigisoo, berke di yerdum ni iŋa numa îyi (yî) tûliĩgi. Bôli kisiĩgi.

Aũ kîi dusuŋa ize gurunne di irrigi ni, yegaã duro kôi cirri tra di iŋaã nakum kahu huma kortiĩgi. Te gorũ, adiyaa yege cêliĩ kîidaã ŋa dombugi.

Noko amma iŋã di kîi dusu ni, ala di kuliyinoo, aligi cûrou masum yenum aga tiriĩgi, yoo adiyaa na wûwul dundigi. Te di wuddi cêliĩ huma duro naĩgi. Iŋaa lawa hunaa tirtuũ de kûdi (eke têhu-u) gortu gurtidigi. Noko gurtudoo, nere daha kûrulum tunum yeniĩgi. Kûdi te yercinigoo ginna kee di goyinigi. 

Kaagu tigisiŋa gorũ ginna, lawa hunaa yutu cêlime duro busu yôyindigi,  yoo adii ginna kôi cikiĩ kirenni.

Posted on

Kũkur Tûbu duro kanahar baraniĩgo yuna kisiĩga !

1.    Cau naãna ginna niri karaniĩgi.

2.    Cûdo bo-u njendoo, jenum kurtiĩgi

3.    Budi karaniĩgi. Lîbira êriha ya dagaa ye zugulaa ye, yoo « lîbir hôluŋa » ye «Sudur Tûbu» (jurnal) ye dîksioner ginna cikii ni tussa ši.

4.    Gûruba whatsApp (Yege dazaga ŋa ye Kũkur Tûbu 2020 ye) yoo tigaa ada nedaa daha cikaa (www.moskohanadii.org ye www.dazaga.org ye) yoo Facebook ye ginna duro (daa) noko ginna urrunu.

Posted on

Dazaga urrudinig ni karadinig !!!

Ize oljuã sagahan dûba cûu murdum sã yisi, ôwuri turonu dugusa murdom sã tra curukũ, kara ka Tûbu yerci. Kara ka Tûbu maana huma: yege dazaga-u ye yege tedaga-u ye cikii.

Gaagu duro cûu di kara cii: oljuã adir ye sûudũ adir ye. Amma budi mundu irdu urrudindu ni karayindu. Mara ginna murta usuu daa sã cikii. Ta duro murta disii sã tûdusu wa karayindu cakindu. Ta duro adiya dîgidem sã hoo cikii.

Mara ginna, kôi ai Centre Al-Mouna yindiŋa duro ôwuri kadihi irdu ni ka hunda urrudi ye karadi ye hikndu. Ize oljuã, 08/02/2019, amma yege dazaga ŋa ye tedaga ŋa ye duro cika kũkur bu ũ jeyindu. Hiciima ize lahadũ tigisũ, kaadi NJEMENE di, amma gada tuzoo furgusu ai duro bêkinna-i tafa yege dazagaa ŋa wa layindu ni amma budi gali di cûdeyinda di akka cendu.

Tafa yege tedega ŋa wa, NEDDA (Internet) di busahu ai MURZUK ŋa (Lîbie) kudukir ni gada sura hunda ADA SAHARA yindiga, layindu ni amma di akka cendu.

Amma yaga ada cûu wa ginna duro gali di cûdeyinda, hoto hundũ ye sura hunda ye tafu ai daa cikii.

Te di wudi, ize oljuã, 15/02/2019, cahuna bu jendir ni amma akka goyinda di TAMANA hunda yendir. Yoo yunu ai jilla amma budi captindu ni lerda di tartindu.

Te jilli, unnu tara na budi lerda. Amma gini ai kege di dakide gor hanadirdi, dahu di na tîdirdi. Ciidi, unnu kogo dahu mukir.

Amma irdu êlifa Tûbu hikinda, unnu yunu owor (kiši) hundũ duro dîdũ ginna kege di urruyintigide tigisu.

Yoo têdi kudiĩ, aũ ka numa urruniigo mere na ngimire: êriša numa ye, daga numa ye, adaga numa ye, doona halagana ye, ginna haŋum kôi daa dûdĩgi. Te na yunu budi gali.

Yoo ka amma di urrunigo, adaga (SAKAFA) amma kuda ŋa dina yenĩgi, aŋal numa na ize nana ginna hidima cûu jeyinig: ka numa di ŋîziĩgi, ka amma di tarjamum urrunĩgi. Kîzii te di yetirigo dakuro, yunu ai šimbir tîda! Aŋal daha naka! Yunu ai jilla ši daase! kûro lûlu kenda! Aũ dogu ciŋa ye, êdinge ye ginna baze! Yunu ai huski dûzaa ndura sopu yendide. Tinda na iŋaa ndura kee tunda!

Te hunoo, kîziŋgir kaga digisig: kôi girdũ ginna horosdindu amma kuda digisig. Yunu te di yeta!

Alla turku yende!


Posted on

Doona halagana-a

Doona halagana-a

Êgerdiã wûudii yiĩ gona di ceduũ baideã dooo.

Šakaluũ ndir bûlaa ŋa mere ŋišaa gisi nuũ lôri teduũ dooo.

Dahu ndai danni dahu ndai da jor ceniŋa dooo.

Šakaluũ ndir bûlaa ŋa ham danni famiyaa budi diŋaã dooo.

Mêdi dahu yaunei buruwe bûla-u wôr behere ŋa yiĩ gona di ceduũ baideã dooo.

Kôlugaã hamiĩ yîna yôuuu.

Dêšinii gonĩ di yuĩ de galap nji,

Kêlĩgi lêši dîŋa kêzi gonum janĩ de galap nji.

Iŋaĩ numa êgii jilla kîdi madu ŋadi kiši salayi.

Koso tînemii dede ma inda mîše-u jilla dahu salanuuuum.

Posted on

Kara ka Tûbu bedeyi

Ize Laara, 16/01/2019

Ize oljuã, 11/01/2019, kara ka Tûbu bedeyi. Yaga cûu cikii : yege dazaga-u ye yege tedaga-u ye. Gaagu duro cûu di kara cii : oljuã adir ye sûudũ adir ye.

Unnu amma budi mundu irdu ni urrudindu karayindi cikii. Têu jiŋalu, bini tinda budi lêrda. Ammaa gini ai kege di dakide gor hanadirdi, dahu di na tîdirdi. Ciidi, unnu kogo dahu mukir.

Amma irdu êlifa Tûbu hikindoo, yunu owor (kiši) hundũ duro didũ ginna keege di urruyintigide tigisig. Yo têdi kudiĩ, aũ ka numaa (nuã) urrunigo ngimire : êriša numa ye daga numa ye adaga numa ye doona halagana ye ginna haŋum kôi daha dûdĩgi. Te na yunu budi gali.

Ka amma di urrunigo, adaga (SAKHAFA) amma kuda ŋa dina yeniĩ yo aŋal numa na ize nana ginna hidima cûu jeyinig : ka numaa (nuã) di ŋîzĩgi, ka ammaa di tarjamum (traduit)  urrunĩgi. Kîzii te di yetirgo dakuro, yunu ai šimbir tîda ! Aŋal daha naka ! yunu ai jilla ši daase ! kûro lûlu kenda ! Aũ dogu ciŋa ye êdinge ye ginna baze ! yunu ai huski dûzaa ndra sopu yendide. Tinda na iŋaa tindaa kee tunda ! Te hunoo kîziŋgir kaga digisig : kôi girdũ ginna horosdindu amma kudaa digisig. Yunu te di yeta !

Alla turkuyende !